Overslaan en naar de inhoud gaan
Placeholder
Nederlands

Actueel verleden

Vergangenheitsbewältigung in Duitsland na de Wende
Philippe Remarque, Henk Harbers

Met hun eigen geschiedenis hebben onze Oosterburen sinds de Tweede Wereldoorlog een bijzonder moeilijke verhouding gehad. Vlak na na 8 mei 1945 hadden Westduitsers hun handen nog vol aan wederopbouw en Wirstschaftswunder en lastige vragen over wie wat deed en wist en waarom werden niet gesteld. Dat veranderde in de jaren zestig. De generatie van 1968 startte een genadeloos zelfonderzoek en wilde het naadje van de kous weten.
In kringen van historici leidde dat tot explosieve debatten over de taak van de geschiedenis en de vraag naar de bijzonderheid van het Duitse verleden en de oorzaak van de nazi-ontsporing. Rechtse historici probeerden de Duitse verantwoordelijkheid weg te schuiven naar Rusland, de geopolitieke constellatie of naar koning toeval en pleitten voor een Schlußstrich onder het verleden. Linkse geschiedwetenschappers onderzochten de rol van de Duitse elites en de gebrekkig functionerende demokratie en verbonden daaraan conclusies voor het heden. In de polemieken kegen ze veelvuldig het verwijt last te hebben van Schuldbesessenheit en Instrumentalisiering van Auschwitz.

In de Duitse literatuur was iets dergelijks aan de hand. Nobelprijswinnaars als Heinrich Böll en Günter Grass hamerden bij voortduring op de Duitse verantwoordelijkheid. Dat is veranderd. Tegenwoordig is er alle ruimte voor romans over persoonlijke belevenissen in de Nazitijd zonder dat de schrijver zich schaamt of excuseert. Romans over het leed aan Duitsers berokkend– in Dresden of de Ostgebiete – halen hoge oplagecijfers. De Wende en de val van de Berlijnse Muur veranderden het literaire landschap in Duitsland bovendien ingrijpend. Toen de Deutsche Literaturstreit en de Stasi-Debatte uitgewoed waren, klonk het geluid van schrijvers die in hun jeugd in de DDR woonden luider dan ooit.

Scholtens-Wristers en Studium Generale Groningen nodigden twee Duitslandexperts uit die beiden een korte lezing zullen houden over de Duitse omgang met het verleden en de recente Duitse literatuur. Philippe Remarque vestigde zich zes jaar geleden met zijn vrouw Sylvia Witteman in Berlijn om er correspondent van De Volkskrant te worden. Van zijn hand verscheen pas geleden het boek Boze geesten van Berlijn over een “stad met meer geschiedenis dan goed voor haar is.” Remarque zal laten zien hoe de geschiedenis van Duitsland zichtbaar is in Berlijn.
Henk Harbers is germanist aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij zal - ondanks de Unübersichtlichkeit van de Duitse literatuur op dit moment - enige literaire trends schetsen die zichtbaar zijn in Duitsland na 1989.

Georganiseerd ism. Scholtens Wristers

Zie ook