Net voorbij de rede

Biologisch monisme viert hoogtij in de wetenschap. Hersenwetenschappers zoals Dick Swaab stellen onomwonden: ‘Wij zijn ons brein.’ Geest zien zij als een product van hersencellen. De mens wordt een vrije wil ontzegd. Religies worden gezien als een ‘brain state’. Gaat de geest ten onder in het wassende water van het brein? 

De argumenten van de zogeheten neuraal deterministen vindt emeritus hoogleraar psychiatrie Herman van Praag niet overtuigend. De menselijke geest is weliswaar afhankelijk van het brein maar niet simpelweg te extrapoleren naar het brein. Onze eigenheid, het karakteristieke van ieder individu, is in de hersenen niet terug te vinden. Neuraal deterministen maken van de mens het geestelijk equivalent van een skelet. Verschillen tussen individuen verbleken. Dat is geen inspirerend schouwspel en voor een vakgebied als de psychiatrie is deze visie zelfs fnuikend.

Herman M. van Praag is emeritus hoogleraar psychiatrie van de universiteiten van Groningen, Utrecht, Maastricht en het Albert Einstein College of Medicine in New York. In Groningen richtte hij in 1966 de afdeling Biologische Psychiatrie op, de eerste afdeling van dien aard in Europa. Zijn onderzoek richtte zich in het bijzonder op stoornissen in de stemmings-, angst- en agressieregulatie. Een tweede gebied dat zijn belangstelling heeft betreft de relaties tussen religiositeit/spiritualiteit en menselijk gedrag. Sinds zijn emeritaat heeft hij voor dit interessegebied meer tijd en publiceert hij daar regelmatig over. In 2008 verscheen het boek God en psyche, in 2013 volgde Het verstand te boven. Beproevingen van een verstandig mens. In 2014 publiceerde hij Net voorbij de rede. Verkenningen op het grensvlak van vernuft en verbeelding.
André Aleman is hoogleraar cognitieve neuropsychiatrie aan de RUG/UMCG, wetenschappelijk directeur van het Neuroimaging Center Groningen en auteur van de boeken Hersenspinsels. Waarom we dingen zien, horen en denken die er niet zijn (2011) en Het seniorenbrein (2012).

Na afloop signeert Herman van Praag zijn boeken in de stand van boekhandel Van der Velde.