Carl Schmitt

De Duitse jurist en politiek denker Carl Schmitt geldt nog altijd als een van de gevaarlijkste denkers die de twintigste eeuw heeft voortgebracht. In de eerste plaats vanwege zijn onloochenbare engagement met het regime van Adolf Hitler en zijn unverfroren antisemitische uitlatingen. Maar ook omdat hij onaangename en subversieve inzichten verwoordt. Lange tijd gold Schmitt als een taboe-auteur, maar circuleerde veel van zijn werk tevens als een Geheimtip onder intellectuelen en onderzoekers. De omvangrijke internationale literatuur over het ‘monster’ (zoals hij zichzelf eens vol zelfspot aanduidde) is inmiddels een stuk zakelijker geworden - sommigen rekenen Schmitt zelfs tot de klassiekers van het politieke denken - en sinds een paar jaar zien we een geheel nieuw soort nieuwsgierigheid naar zijn werk. Die nieuwsgierigheid betreft vooral de verdringing van de figuur van de politieke vijand uit de twintigste-eeuwse politieke ideologieën. Die verdringing maakte volgens Schmitt de politieke strijd alleen maar heviger.

Onthult Schmitt het geheim van de extreem gewelddadige eeuw die achter ons ligt, of is hij er bij uitstek een exponent van? En vindt men bij hem wellicht een antwoord op de hedendaagse uitdagingen, zoals die van het internationale terrorisme en het fundamentalisme? De menselijke vijandschap, zo luidt zijn voornaamste stelling, kan men wel vormgeven, ritualiseren en daarmee begrenzen, maar niet afschaffen of overwinnen. Klinkt dat niet irritant actueel?

Dr. Theo W.A. de Wit (1953) is als universitair docent sociaal-politieke filosofie en cultuurfilosofie verbonden aan de Universiteit van Tilburg en de Faculteit Katholieke Theologie te Utrecht. Hij schreef een proefschrift over de politieke filosofie van Carl Schmitt (De onontkoombaarheid van de politiek, Nijmegen 1992). Zijn huidige aandachtsvelden zijn democratie en macht, politiek en religie, en multiculturaliteit en tolerantie.