Rijkdom

Is het erg dat sommige mensen enorm veel geld hebben en de inkomensverschillen wereldwijd groeien? Volgens econoom en filosoof Ingrid Robeyns wel. Zij stelt in haar Nieuw Licht-essay dat die extremen desastreus zijn voor mens en maatschappij. Ook laat ze zien hoeveel ongelijkheid een maatschappij precies nodig heeft. Zij gaat hierover in gesprek met Coen Simon en Frank Meester. Financieel ethicus Boudewijn de Bruin is coreferent.

In 2018 ging Jeffrey P. Bezos, de oprichter van Amazon.com, als eerste mens over de 100 miljarddollargrens. Wereldwijd nemen de inkomensverschillen nog steeds toe. De topman van Coca-Cola kreeg het 427-voudige van de laagstbetaalde, bij Walt Disney is dat zelfs het 650-voudige. Steeds meer geld wordt door steeds minder mensen verdiend.

Volgens Aristoteles was geld vooral een handig ruilmiddel. Als je appeloogst groot uitviel kon je die beter ruilen tegen een product waar je juist tekort aan had. Hij zag geld als een meetinstrument waarmee je de waarde van appels en peren kon vergelijken. En in tegenstelling tot appels en peren ging geld niet rotten. Het enige gevaar is volgens Aristoteles dat het geld zelf begerenswaardig wordt. Het gaat alleen nog om geld en meer geld. En zo bereiken we 2400 jaar na Aristoteles’ analyse de 100 miljarddollargrens.

Volgens Ingrid Robeyns valt extreme rijkdom niet te rechtvaardigen op basis van verdienste, is het niet goed voor de samenleving, niet goed voor het milieu en toekomstige generaties, en heeft het zelfs negatieve effecten voor de rijken zelf. Zijn er structurele oplossingen voor dit morele en maatschappelijke probleem? Hoe bereiken we de ideale situatie: iedereen een beetje rijk, maar zo weinig mensen zo weinig mogelijk rijk?

Ingrid Robeyns is econoom en filosoof. Ze is als hoogleraar Ethiek van Instituties verbonden aan de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek concentreert zich op vragen van verdelende rechtvaardigheid. Zij promoveerde aan de Universiteit van Cambridge onder begeleiding van Amartya Sen. Sinds 2018 is ze lid van de Koninklijke Akademie voor Wetenschappen (KNAW).

Boudewijn de Bruin werkt als hoogleraar Financiële Ethiek aan de Faculteiten Wijsbegeerte en Economie en Bedrijfskunde van de RUG. Hij bestrijkt verschillende wetenschapsgebieden zoals morele en politieke filosofie, speltheorie, toegepaste ethiek en business ethics. Op dit moment leidt hij samen met Alex Oliver (Cambridge) het NWO-onderzoeksprogramma Trusting Banks.

De bedenkers van Nieuw Licht

Coen Simon is schrijver en filosoof. Zijn essays in NRC Handelsblad, nrc.next en Trouw zijn spraakmakend in het publieke debat. Van hem verschenen onder meer de boeken Waarom we onszelf zoeken maar niet vinden en Filosoferen is makkelijker als je denkt. In 2012 won hij de Socrates Wisselbeker voor het beste filosofieboek met En toen wisten we alles. 

Frank Meester is filosoof, schrijver en publicist. Van zijn hand verscheen onder meer Zie mij. Filosofie van de ijdelheid en Islam. Samen met zijn broer Maarten schreef hij de bestseller Meesters in de filosofie en met denker des vaderlands Marli Huijer publiceerde hij Goudmijn van het denken. 

Foto: Milette Raats