Waar moeten we heen met die stikstof?

Boeren die staken, de bouw die het werk neerlegt, want er is een stikstofcrisis! Getallen en metingen, feiten en meningen vliegen je om de oren, maar hoe zit het nu echt? De RUG schiet te hulp! In het terugkerende actualiteitenprogramma Ask a Scientist bieden de beste onderzoekers van Groningen context bij betwistbare claims, nepnieuws en voortdurende. Het publiek mag ze alles vragen, want domme vragen bestaan niet. Op donderdag 21 november gaf Sanderine Nonhebel, universitair hoofddocent Milieukunde van de Rijksuniversiteit Groningen, tekst en uitleg over de stikstofcrisis.

1 Waar komt deze stikstofcrisis plotseling vandaan?
Dat stikstof voor problemen zorgt in de natuur, dat is al jaren bekend. In feite is deze crisis dus niet nieuw en eigenlijk suddert deze al wel een jaar of tien. Wel is het nu duidelijk dat er nu ingegrepen moet worden, want de Nederlandse stikstofuitstoot is enorm hoog vergeleken met die van andere landen. Dat komt doordat we naast een hoge bevolkingsdichtheid ook een erg hoge ‘koedichtheid’ hebben, dus veel koeien per vierkante kilometer. De Nederlandse vee-industrie is intensief en efficiënt, in ieder geval als je kijkt naar de afzet van melk en vlees naar het buitenland. We importeren echter ook veel krachtvoer voor de dieren. Er komt dus veel voer binnen, het vlees en de melk gaan de deur uit, en wij blijven zitten met… de shit. Letterlijk. En juist die mest zorgt voor stikstof.

2 Waarom zit Nederland met een crisis en lachen de Belgen en Duitsers erom?
Het probleem met stikstof is dat het snel, en dus lokaal neerdaalt. Het wordt niet opgenomen door de lucht zodat het honderden kilometers ver getransporteerd. In het dichtbevolkte Nederland zorgen onder meer de landbouw, de bouw en het verkeer dus voor een hoge milieubelasting per vierkante kilometer. In andere delen van Europa is de bevolkingsdichtheid veelal lager en de intensiviteit van de landbouw kleiner. Overigens zijn de Nederlandse boeren superefficiënt geworden, ook in de verwerking van de afvalstoffen die zij produceren. Zo is de uitstoot van stikstof in de landbouw al drastisch verlaagd. Maar de totale uitstoot in Nederland is nog steeds vele malen te hoog en de uitstoot nog meer verlagen vraagt om nog meer geld en innovatie, en tijd, die er nu niet meer is.

3 Hoe lossen we dit nu op?
Een simpele oplossing voor dit probleem is er niet, anders was er natuurlijk geen crisis geweest. Eenvoudigweg het aantal boeren halveren is geen oplossing, want wat moeten we eten? Het is ook niet zo simpel om de landbouw de schuld te geven van deze crisis, en te roepen dat boeren het stikstofprobleem hebben veroorzaakt door hun zucht naar meer geld, meer export. Boeren maken immers deel uit van onze maatschappij en willen ook hun brood verdienen. Als we de landbouw zouden extensiveren naar het peil van de jaren ’50, dan zou de boer zijn gezin niet meer kunnen onderhouden. Tenminste, niet voor de prijs die wij als consument op dit moment willen betalen voor ons eten. Nederland betaalt nu in feite de milieubelasting die andere landen veroorzaken door Nederlandse producten te kopen. Maar als we een hogere prijs voor onze exportproducten zouden vragen, dan zal de vraag naar Nederlandse melk en vlees dalen, en dus ook de inkomsten daaruit. Willen we het probleem zo snel mogelijk oplossen, dan zouden er drastische maatregelen moeten worden genomen, die theoretisch eenvoudig lijken, maar in de praktijk moeilijk te implementeren zijn. Wat gaan we in de toekomst eten? Moeten we misschien minder vlees eten? Of moeten we Nederland gaan zien als een landbouwindustrieel land, en de natuur maar opgeven? Waar moeten we dan recreëren? Pakken we dan de auto of het vervuilende vliegtuig om op vakantie te gaan? Als je voor een oplossing kiest, dan kies je ook voor de bijwerkingen.

Een interessant bijdrage aan deze discussie werd toegevoegd door een melkveehouder uit het publiek: hij kijkt in zijn bedrijf naar mogelijkheden om stikstof te binden, door middel van het voer (bijvoorbeeld klaver, dat stikstof opneemt) en een emissie-arme vloer. In zijn ogen is stikstof de brandstof voor zijn bedrijf. Den Haag ziet mest als een gevaar, voor de boer kan mest juist heel waardevol zijn. En daar loopt de politieke discussie in zijn ogen fout.

Kortom, dit vraagstuk is niet eenvoudig op te lossen en wordt ongetwijfeld vervolgd.

Ben je benieuwd naar deze editie van Ask a Scientist? Luister dan hier naar de opname.