Latijns-Amerika

De Engelsen brachten aan het einde van de 19e eeuw het voetbal naar Latijns-Amerika, maar tegenwoordig verdringen rijke Europese clubs zich om de meest talentvolle Argentijnse, Braziliaanse en Mexicaanse voetballers te contracteren. Zo zijn er meer opmerkelijke verbindingen tussen Latijns-Amerika en de rest van de wereld.

De aardappel, de tomaat, chocolade, tequila en meer controversiële genotsmiddelen zoals cocaïne hebben hun wortels in Latijns-Amerika. Maar ook de wervelende literaire wereld, de tango en salsa zijn inmiddels populair in Europa en Noord-Amerika. Anderzijds is Latijns-Amerika, met als dominante talen Spaans en Portugees en de grote invloed van het katholicisme, onmiskenbaar onderdeel van de westerse beschaving.

De meeste Midden- en Zuid-Amerikaanse landen ontworstelden zich 200 jaar geleden aan het koloniale juk van Spanje en Portugal en vieren dit jaar hun onafhankelijkheid. Wat betekent deze onafhankelijkheid? Nog steeds is Latijns-Amerika op zoek naar eigenheid en authenticiteit. Dat is een lastige opgave met een bevolking die een mix is van Europese en Indiaanse culturen en de onduidelijke positie van inheemse culturen. De worsteling met de eigen identiteit gaat soms gepaard met het afzetten tegen de voormalige koloniale mogendheden en het ‘Yankee-imperialisme’. Verstrengelen en afstoten gaan in Latijns-Amerika hand in hand, net als in de tango.

Guerrilla
Film: Dichter bij Tanja
Een Nederlandse guerrillera in de Colombiaanse jungle
Nagesprek met Leo de Boer en Ralph Rozema

Datum: Dinsdag 14 september 2010


Najaar 2007. Er duikt een video op van een jonge Nederlandse vrouw die zich heeft aangesloten bij de Colombiaanse guerrillabeweging de FARC. Ook haar dagboeken worden gevonden en in 15 talen gepubliceerd. Tanja Nijmeijer wordt groot nieuws in binnen- en buitenland. In haar dagboeken uit Tanja ongezouten kritiek op de FARC en er wordt voor haar leven gevreesd. Wat bezielt een voormalige Groningse studente Spaans om alle schepen achter zich te verbranden en zich bij een van de meest gewelddadige guerrillabewegingen ter wereld aan te sluiten? Die vraag houdt ook filmmaker Leo de Boer bezig. Hij reisde af naar Colombia, op zoek naar antwoorden op de vele vragen die Tanja’s daad hebben opgeroepen. Wat is er met Tanja gebeurd nadat haar dagboeken wereldnieuws werden? Waar zit ze nu? En zal ze zich ooit aan de greep van de FARC kunnen ontworstelen?

Leo de Boer, regisseur van Dichter bij Tanja, is scenarioschrijver en regisseur van verscheidene documentaires en speelfilms.
Ralph Rozema is werkzaam als antropoloog aan de Universiteit van Utrecht en werkt als redacteur bij de Wereldomroep.

Identiteit
Op zoek naar eigenheid
Michiel Baud

Dinsdag 21 september 2010

De zoektocht naar eigenheid, authenticiteit en nationale identiteit is altijd erg belangrijk geweest in Latijns-Amerika. Behoorde het gebied nu tot het Westen of bezat het een geheel eigen cultuur? En welke positie moest aan de indiaanse bevolking worden toegekend? Het beeld van Latijns-Amerika wordt beïnvloed door de veranderingsprocessen binnen het continent, zoals urbanisering en migratie. Maar ook door de vermenging van de Europese en Indiaanse bevolkingsgroepen, ook wel mestizaje genoemd, en de veranderende relaties met Europa en de Verenigde Staten. Later komt daar ook nog de invloed van mondiale discussies over mensenrechten en buitenlandse NGO’s bij. Hoe kunnen deze veranderingen van de afgelopen 200 jaar inzicht geven in de sociale, etnische en politieke verhoudingen in de Latijns-Amerikaanse samenleving? Wat is de invloed geweest van verschillende ideologische stromingen, zoals het 19e-eeuwse nationalisme, het 20e-eeuwse indigenismo en het nieuwe linkse denken van de 21e eeuw?

Michiel Baud is directeur van het Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika (CEDLA) en hoogleraar Latijns-Amerikaanse Studies aan de Universiteit van Amsterdam.

Drugshandel
Tussen genot en gevaar
Geschiedenis en betekenis van drugshandel
Wil G. Pansters

Datum: Dinsdag 28 september 2010

Door de eeuwen heen was Latijns-Amerika voor velen ’s werelds grootste en belangrijkste wingewest. Vanaf het begin van de Europese overheersing van het continent heeft het beeld van Latijns-Amerika als een onuitputtelijke bron van weelde (goud, zilver), nuttige grondstoffen (koper, bauxiet, tin, hout) en genotsmiddelen (koffie, suiker, cocaïne) een grote rol gespeeld in de complexe internationale betrekkingen. Tegelijkertijd werden de oorspronkelijke Indiaanse bewoners van het continent vanuit een Europees superioriteitscomplex beschouwd als de belichaming van de gevaarlijke en gewelddadige ‘ander’, die gedomineerd en geciviliseerd diende te worden. Kortom, Latijns-Amerika als bron van nuts- en genotsmiddelen, maar ook van de ontembare en dreigende ander. Genot, gevaar en geweld kenmerken de internationale drugshandel tussen producerende landen als Colombia, Peru, Bolivia en Mexico en de markt in de Verenigde Staten en Europa. Hoe wordt het dubbelzinnige beeld van Latijns-Amerika als bron van genot en gevaar gevoed door de huidige drugsproblematiek?

Wil G. Pansters is bijzonder hoogleraar Latijns-Amerika Studies, i.h.b. Mexico, en directeur van het Mexico Studie Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij is tevens universitair hoofddocent Culturele Antropologie aan de Universiteit Utrecht.

Cultuur
De held, het geld en het drugsgeweld
Lied en literatuur in de ban van drugs en macht
Hub. Hermans

Dinsdag 5 oktober 2010

Jarenlang ontleende de Latijns-Amerikaanse literatuur haar eigenheid aan de wereld van het magisch realisme, van García Márquez tot Isabel Allende. En ook de muziek, zoals Cubaanse salsa en Argentijnse tango, was een toonbeeld van levensdrang. De afgelopen 30 jaar is de Latijns-Amerikaanse cultuur in veel landen steeds meer in het teken komen te staan van dood en drugsgeweld. Dit geldt vooral voor de jongerencultuur in Mexico en de VS, waar drugs en helden van geld en geweld verwerkt worden in songteksten van de controversiële muzieksoort narcococorrido. Maar ook in de literatuur van schrijvers uit landen als Chili, Colombia en Mexico is het drugsgeweld een steeds vaker terugkerend thema. In dit nieuwe genre gaat het om de wereld van gevaar en verraad of om de botsing tussen de geborgenheid van de geboortestreek en de grote buitenwereld van de globalisering. Maar ook om de stijlmiddelen die gebruikt worden om die werelden uit te beelden. Het pastiche, de ironie en de satire zijn nieuwe hulpmiddelen om de wereld opnieuw te laten zien dat in Latijns-Amerika de werkelijkheid de fictie nog steeds overtreft.

Hub. Hermans is voorzitter van de opleiding Romaanse Talen en Culturen en hoogleraar Spaanse taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen