Nieuw Licht: Vriend en vijand

Is de westerse beschaving in verval omdat we niet meer bereid zijn om te vechten? Hoe kan een staat overleven als hij niet meer weet wie zijn vijanden zijn?
Volgens de omstreden Duitse filosoof Carl Schmitt heeft een gemeenschap vijanden nodig om een echt vitale gemeenschap te zijn. Schrijver en wereldburger Arnon Grunberg herlas Het begrip politiek (1927) van Carl Schmitt en probeert vrienden te worden met zijn grootste vijanden.
Coreferent is filosoof en Schmitt-kenner Theo de Wit.

Ooit waren we bereid om te vechten voor iets wat ons individuele geluk oversteeg. Inmiddels lijken we zo aan de welvaart verslingerd geraakt dat we ons alleen nog bekommeren om gemak, gezondheid en eigen geluk. We mijden elke vorm van fysiek gevaar en hebben onze overtuigingen daarmee in overeenstemming gebracht: we verkiezen de dialoog boven geweld, en liever nog tolerantie of onverschilligheid boven de dialoog. De westerse mens wil niet langer bardienst draaien in de sportkantine, laat staan de wapens oppakken voor een land, cultuur of idee. Is het een teken van verval of juist een bewijs van macht om geen vijanden te hebben? De Duitse politieke denker Carl Schmitt legt sterk de nadruk op het belang van een gemeenschappelijke vijand voor een politieke gemeenschap. Zonder vijandbeeld is volgens hem geen politiek mogelijk. Hij ziet daarom het ideaal van de wereldburger als een gevaar. Hoe kan een staat, een politieke eenheid, overleven als zij niet bereid is in het uiterste geval oorlog te voeren? 

Arnon Grunberg schreef een essay naar aanleiding van deze vragen. Hij gaat in gesprek met de filosofen Coen Simon en Frank Meester over de toepasbaarheid van Schmitts denken op onze huidige maatschappij en politiek.

Arnon Grunberg is een van de meest succesvolle Nederlandse schrijvers, zowel in binnen- als buitenland. Hij heeft een onvoorstelbare productie: van romans, toneelstukken, gedichten en essays tot vele columns in verschillende bladen en kranten. Hij schreef onder andere de bekroonde romans Blauwe maandagen, De asielzoeker, Tirza en Moedervlekken.

Theo de Wit werkt als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Tilburg. Hij schreef een proefschrift over de politieke filosofie van Carl Schmitt (De onontkoombaarheid van de politiek, Nijmegen, 1992) en publiceert regelmatig over sociaal-ethische en politiek-filosofische onderwerpen. Zijn huidige aandachtsvelden zijn democratie en macht, politiek en religie, en multiculturaliteit en tolerantie.

De bedenkers van Nieuw Licht
Coen Simon is schrijver en filosoof. Zijn essays in NRC Handelsblad, nrc.next en Trouw zijn spraakmakend in het publieke debat. Van hem verschenen onder meer de boeken Waarom we onszelf zoeken maar niet vinden en Filosoferen is makkelijker als je denkt. In 2012 won hij de Socrates Wisselbeker voor het beste filosofieboek met En toen wisten we alles. 

Frank Meester is filosoof, schrijver en publicist. Van zijn hand verscheen onder meer Zie mij. Filosofie van de ijdelheid en Islam. Samen met zijn broer Maarten schreef hij de bestseller Meesters in de filosofie en met denker des vaderlands Marli Huijer publiceerde hij Goudmijn van het denken.