Bad Guys, Bad Girls

Welk type bad guys en girls zijn er? Waarom kijken we hier zo graag naar? En wat zegt dat over onze eigen moraal? Afgelopen woensdag op 4 november gaf Ellen ter Gast, filosoof en auteur van De Dappere Kijker, een Studium Generale lezing over bad guys en bad girls in series en films. Het uur was te kort om ze allemaal bij langs te gaan, maar gelukkig stuurde Ellen ons nog een mail met de besproken films en series aangevuld met nog meer kijktips. Heb je de lezing gemist? Je kunt de lezing hier terugkijken. Let the binge watching begin!

De moraal van het verhaal
Hoe leren we het onderscheid tussen goed en kwaad? Daarvoor kun je je beroepen op filosofen, maar ethicus Ellen kijkt liever naar verhalen. Wat goed of kwaad is, staat nergens zwart-wit geschreven. We moeten dit telkens opnieuw bedenken. Verhalen helpen ons om ervaring op te doen en we kunnen hiervan leren. Van het (voor)lezen van sprookjes tot het bingewatchen van series: ze leren ons iets over onze moraal.

Bad guys
Fictieve karakters, en ook bad guys, zijn belangrijk om bespreekbaar te maken van wat goed en wat kwaad is: je kunt over ze praten en je kunt jezelf tot hen verhouden. Ellen licht drie bad guys uit in de lezing: J.R. Ewing uit Dallas, Gerdon Gekko uit Wall street en Frank Underwood uit House of Cards. Hoe verschillen deze drie archetype bad guys zich van elkaar in slechtheid? Zijn ze amoreel, of immoreel? Aan de hand van de filmfragmenten JR’s Golden Rules,  Greed is Good, Underwood Pissing en Underwood Spitting laat Ellen tijdens de lezing de verschillen tussen deze ‘slechte’ mannen zien.

Een favoriet voorbeeld van een karakter dat in de loop van zijn carrière een ontwikkeling doormaakte, is voor Ellen ‘Dirty Harry’, gespeeld door Clint Eastwood. Vergelijk Dirty Harry, Sudden Impact met Gran Torino en je ziet hoe het karakter meer diepgang krijgt.

Bad girls
Maar hoe zit het met de bad girls? Ook die komen aan bod in Ellens lezing. Vroeger werd een slechte vrouw neergezet als “gifmengster” of “feeks”, vaak hysterisch en gedreven door jaloezie. Zo heb je de boze stiefmoeder uit Sneeuwwitje (1937), Alex Forrest uit Fatal Attraction en Marquise Isabelle de Merteuil uit Dangerous Liasons. Actrice Glenn Close (Fatal Attraction, Dangerous Liasons) was in de jaren 80 de vertolkster van de foute vrouw. Maar zou de film Fatal Attraction nu, na #MeToo, nog zo gemaakt kunnen worden? Lees hier hoe Glenn Close zelf terugkijkt op haar rol in deze film.

Bad girls hebben met de jaren een ontwikkeling doorgemaakt, en daarmee ook onze moraal. Vergelijk Alex Forest, de bad girl met een mental illness, met een meer hedendaags voorbeeld als Carrie Mathison uit de serie Homeland, of met Saga uit de The Bridge en je ziet grote verschillen.

Fout versus goed
In de verfilming van het klassieke sprookje Assepoester uit 2015 is goed te zien hoe Assepoester als moreel superieure tegenhanger van haar boze stiefmoeder wordt neergezet door in de laatste scene deze slechte vrouw te vergeven voor wat ze haar heeft aangedaan. Niet iedereen is even enthousiast over deze slotscène.

"Some people were vocal about wanting to see a different movie ending," aldus Branagh, de regisseur van deze film, in een interview met Bryan Alexander van USA today, "[They preferred] punishment and revenge […] People wanted scenes where the stepmother was definitively stripped of her wealth and seen begging on the streets,". Waarom vinden velen dit een onbevredigend einde? Genieten we op het witte doek meer van wraak en straf dan van vergeving? Waarom zijn good girls zo saai en onaantrekkelijk voor ons?

Moraal is geen zwart-wit kwestie
Ook heeft Ellen een paar films en series voor ons die je aan het denken zetten over je eigen moraal. Ze laten zien dat het verschil tussen goed en fout geen zwart-wit kwestie is en hoe ‘gewone’ mensen heel ‘verkeerde’ dingen kunnen doen: Broadchurch, The Wire, Ozark, Seven Seconds. Dit zie je ook terug in films en series gebaseerd op waargebeurde verhalen. In deze categorie tipt Ellen When They See Us en Narcos.

Mephisto is volgens Ellen een must see in de categorie ‘verhalen over Faust figuren’.

Meer lezen?
In haar boek De Dappere Kijker geeft Ellen Ter Gast nog veel meer voorbeelden.

Lezing terugkijken?

Fragmenten uit de lezing
Tijdens de lezing bekijken we samen deze zes filmfragmenten die niet op de video-opname te zien zijn:
(1) JR’s Golden Rules, (2) Greed is Good, (3) Katie Porter, (4) Underwood Pissing, (5) Underwood Spitting, (6) Boiler Bunny