Eikel!

We missen tegenwoordig rituelen om conflicten op te lossen, met hufterig gedrag en ongenuanceerd schelden en beledigen als gevolg.

Schelden, beledigen en verbaal geweld zijn aan de orde van de dag. Hulpverleners worden uitgescholden en bedreigd door omstanders. Baliemedewerkers krijgen beledigingen naar hun hoofd geslingerd van ongeduldige klanten. Supporters proberen spelers en scheidsrechters te intimideren met beledigende spreekkoren. En zelfs in de Tweede Kamer zijn onparlementaire termen als ‘knettergek’ te horen. Worden we steeds grover en agressiever in ons taalgebruik en regeert de hufterigheid in Nederland?

Verbale intimidaties en krachtmetingen zijn zo oud als de taal zelf. Middeleeuwse ridders daagden elkaar met beledigingen en dreigementen uit tot een gevecht, en in de vroegmoderne tijd werd van hoog tot laag liederlijk gevloekt en gescholden. Soms in heuse scheldduetten, die vergelijkbaar zijn met de eigentijdse rap battles. Ook werden juist uiterst hoffelijke omgangsvormen gecultiveerd: vormen waarin gesprekspartners zich eerder nederig dan dominant opstellen. Zowel de agressieve als de beleefde gedragspatronen kennen hun eigen vaste procedures en rituelen, maar het lijkt alsof wij ons daar niet meer bewust van zijn. En daar betalen we een prijs voor. We weten niet meer hoe we hufterig gedrag moeten pareren en corrigeren, met ‘zinloos geweld’ als uiterste consequentie.

Nederlanders vinden het verval van normen en waarden het belangrijkste probleem van deze tijd, meldt het Sociaal en Cultureel Planbureau. Glijdt onze samenleving af naar een bedenkelijk niveau, of is deze klacht van alle tijden? Waarom en hoe lopen verbale conflicten soms uit de hand? En zijn we toe aan nieuwe rituelen?

Femke Kramer gaat in gesprek met Marcel Bax, docent en onderzoeker taalbeheersing, over historische ontwikkelingen die ten grondslag liggen aan ons huidige taalgedrag, met gedragsbioloog Ton Groothuis over gedragsvormen voor het beslechten van conflicten in de dierenwereld, met Jan Pieter van Oudenhoven, emeritus-hoogleraar psychologie, die onderzoek deed naar het gebruik van scheldwoorden in elf Westerse landen en culturen en met Hans van Dijk, docent geweldsbeheersing bij de politie Noord-Nederland.

In het maandelijkse Kenniscafé Groningen vertellen lokale onderzoekers over hun drijfveren, resultaten en uitdagingen en gaan ze in gesprek met het publiek. Het Kenniscafé wordt georganiseerd door Studium Generale Groningen in samenwerking met Science LinX, de UK en het Groninger Forum, met financiële steun van City of Talent en Noordhoff Uitgevers.

Interessante links
Marcel Bax over zijn vakgebied
Zinloos geweld
Kennislink: onderzoek Jan Pieter van Oudenhoven Eikels en trutten over de grens
De Ondernemer.nl Nachtbraakpolitie kent geen genade
YouTube Openbare Orde Teams tegen uitgaansgeweld in Groningen