Ijskoud?

De noordpunt van de aarde bestaat uit een uitgestrekte oceaan omgeven door land. Vrijwel het hele gebied is bedekt met ijs en sneeuw, met als groene rand de uitgestrekte toendra’s. Onder extreme omstandigheden weten planten, dieren en zo’n vier miljoen mensen al eeuwen in het arctisch gebied te overleven. Maar er komen onzekere tijden. Het noordpoolgebied warmt bijna twee keer sneller op dan de rest van de aarde. Over honderd jaar zal het arctisch gebied vier tot zeven graden warmer zijn dan nu. Het leven op de noordpool wordt daardoor nog lastiger. IJsberen dreigen zelfs uit te sterven. Ook voor de rest van de wereld  zijn de gevolgen groot. Door het smelten van gletsjers en ijskappen is het zeeniveau tegen het einde van de eeuw gemiddeld met een halve meter gestegen.
Vier lezingen over de gevolgen van de veranderende noordpool tgv. het 35-jarig bestaan van het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.


Impacts of a Warming Arctic
Dr. Bob Corell

Datum: Dinsdag 15 februari 2005

Een internationaal team van 250 onderzoekers publiceerde eind vorig jaar een opmerkelijk rapport over de klimaatveranderingen op de noordpool. De stijgende uitstoot van broeikasgassen zorgt voor een snelle opwarming van het gebied. Met als gevolg ingrijpende ecologische, sociale en economische veranderingen. Het rapport van de Arctic Climate Impact Assessment (ACIA) moet de wereld wakker schudden. Het geeft een wetenschappelijk onderbouwd scenario van wat de noordpool en de wereld te wachten staat.
Dr. Bob Corell stond aan het hoofd van het internationale team dat de afgelopen vier jaar onderzoek deed naar de veranderende noordpool. Hij reist over de wereld om politici en beleidsmakers te overtuigen van de ernst van de situatie.
(De lezing is in het Engels)

Dr. Bob Corell is een vooraanstaande Amerikaanse oceanograaf. Hij is lid van de American Meteorological Society en voorzitter van de stuurgroep van ACIA.


Rennen voor je leven
Dr. Maarten Loonen, dr. Bart Ebbinge

Datum: Dinsdag 22 februari 2005

In de zomer is de arctische toendra geen gemakkelijke plek om te overleven. Er geldt het recht van de sterkste. De lemming is in Noord-Siberië een belangrijke schakel in de voedselketen. Talrijke roofdieren zoals poolvossen en sneeuwuilen zijn afhankelijk van dit dier. Bart Ebbinge vertelt hoe de Russische toendra het ene jaar overdadig rijk is aan prooidieren, terwijl de situatie in een volgend jaar totaal anders kan zijn. De schommelingen in het aantal roofdieren en het broedsucces van vogels zullen nog veel groter worden als de noordpool opwarmt.
Maarten Loonen onderzocht de toendra’s van Spitsbergen. Ook hier zijn roofdieren belangrijk voor het ecosysteem. Klimatologische veranderingen hebben een grote invloed op de interactie tussen arctische dieren en hun voedsel.

Dr. Bart Ebbinge is onderzoeker bij Alterra, het onderzoeksinstituut van de Wageningen Universiteit. Dr. Maarten Loonen werkt als bioloog bij het Arctisch Centrum van de RUG. Beide sprekers begonnen al tijdens hun studie in Groningen met arctisch onderzoek naar ganzen. 


Een nieuwe aanval op de walvissen?
Prof.dr. Louwrens Hacquebord

Datum: Dinsdag 1 maart 2005

Na twintig jaar gaan er weer geluiden op om de walvisvaart te hervatten. Ook voor Nederland is dit onderwerp bespreekbaar, ondanks het feit dat de meeste walvissoorten door milieuveranderingen steeds meer onder druk zijn komen te staan.
Uit onderzoek naar tweehonderd jaar walvisvaart blijkt dat de Groenlandse walvis, ondanks een beschermde status van tientallen jaren, niet is teruggekeerd in de oude leefgebieden. Het lukt deze walvissoort niet meer om voldoende voedsel te bemachtigen in het sterk veranderde ecosysteem. Maar er is misschien een lichtpuntje. Door het afnemen van het pakijs kunnen juist voor deze walvissoort weer gunstige leefomstandigheden ontstaan in de Arctische Oceaan.

Dr. Louwrens Hacquebord is hoogleraar arctisch en antarctische studiën en directeur van het Arctisch Centrum van de RUG.


Survival of Indigenous Cultures
Prof.dr. Yvon Csonka

Datum: Woensdag 9 maart 2005

De eigen cultuur van de ongeveer vier miljoen bewoners van het arctisch gebied staat onder druk. Westerse invloeden lijken niet te stuiten en het leefmilieu verandert in hoog tempo. Toch hebben deze klimatologische en sociaal-economische veranderingen niet, zoals sommigen voorspelden, geleid tot het uitsterven van inheemse culturen. Naast het verlies van bijvoorbeeld religieuze en taalkundige kennis zijn er ook voorbeelden van culturele vernieuwing. Er ontstaan nieuwe combinaties van inheemse en westerse cultuurelementen. Oude culturele gewoonten wordt nieuw leven ingeblazen. De inheemse culturen van de noordpool kunnen, bij een juiste mix van continuïteit en vernieuwing, in volle glorie overleven.

Antropoloog dr. Yvon Csonka is hoogleraar sociale en culturele geschiedenis aan de Universiteit van Groenland. Hij is een van de hoofdauteurs van het Arctic Human Development Report (2003) van de Arctic Council.