Machteloze maakbaarheid
We kunnen worden wie we willen zijn en als we ons maar genoeg inzetten ligt het succes voor het oprapen! Maar deze maakbaarheid heeft ook een keerzijde: als we niet slagen hebben we het aan onszelf te danken.
Geweldig, dat tijdperk van het maakbare individu, we kunnen worden wie we willen en als we ons maar genoeg inzetten ligt het succes voor het oprapen! Dat is de hoopvolle boodschap van onze tijd. Er zitten echter een aantal addertjes onder het gras. Dat succes moet bij voorkeur financieel van aard zijn, en altijd in vergelijking met de anderen. Onze dwang tot succes en geluk creëert een groeiende groep mensen die zich mislukt voelen. Wat voor invloed heeft deze succes-drang op onze identiteit en onze samenleving? Loser is tegenwoordig al het voornaamste scheldwoord op het schoolplein. De mythe van de maakbaarheid heeft een donkere keerzijde: als we niet slagen, hebben we het aan onszelf te danken. Op de koop toe verdienen we geen hulp, hadden we maar beter ons best moeten doen.
Maar zijn we wel zo maakbaar als we zelf denken? De ironie is dat er vandaag ook een andere mythe opgang maakt, die van “wij zijn ons brein”. Nadere overweging toont dat die overtuiging in veel gevallen gebaseerd is op de behoefte aan een verontschuldiging – ik kon het niet maken, ik had zelf wel gewild, maar mijn hersenen/genen lieten het niet toe.
Voorbij al die mythes botsen we op een machteloosheid. Die kunnen we best eens grondig in overweging nemen.
Paul Verhaeghe is hoogleraar aan de universiteit Gent, klinisch psycholoog en psychoanalyticus. Naast vakspecifieke artikels en studieboeken schreef hij ook drie werken voor een breed publiek. "Liefde in tijden van eenzaamheid" (1999, heruitgegeven 2011) werd in acht talen vertaald. In "Het einde van de psychotherapie" (2009) brengt hij de huidige mentale stoornissen en de daarbij aansluitende visie op psychotherapie in verband met onze veranderde maatschappij. In zijn recent verschenen "Identiteit" formuleert hij scherpe kritiek op de neoliberale samenleving.
Paul Verhaeghe signeert na afloop zijn boeken in de stand van Boekhandel Scholtens & De Slegte
Mede georganiseerd ikv. U4, het samenwerkingsverband van de universiteiten van Gent, Göttingen,Uppsala en Groningen
Interessante links
Website Paul Verhaeghe
Uitzending gemist VPRO boeken over Identiteit
Hanzemag: Artikel Willem Muste over het bankroet van het neoliberalisme
