Licht

Voor niets gaat de zon op. Iedere dag. Maar de zon en het zonlicht zijn, voor wie zich hierin verdiept en de schoonheid wil zien, helemaal geen alledaagse verschijnselen. Het (zon)licht stelt ons in staat de wereld om ons heen te zien en te interpreteren. Wie zich niet op de grote zon maar op het kleinste licht richt, ziet weer heel andere wonderbaarlijke verschijnselen, die zelfs de fantasie van de beste kinderboekenschrijvers te boven gaan.

Drie natuurkundigen over actueel onderzoek naar een spectaculair verschijnsel.


Van licht tot zicht – een fabelachtig kunststukje
Kees van Overveld

Datum: Dinsdag 22 maart 2011

Als we ons de wereld voorstellen, denken we vooral aan de wereld zoals we hem zien. Ons gezichtsvermogen, hoewel evolutionair het jongste zintuig, heeft een enorme zeggingskracht. Visuele informatie is de rijkste bron van kennis waaruit de zich ontwikkelende mens put. Tezamen met het gehoor en de reuk vormt het gezichtsvermogen de groep zintuigen die ons kan informeren op afstand. In plaats van drukgolven in de lucht of zich verspreidende moleculen wordt de informatie overgedragen door elektromagnetische straling – beter bekend als licht. Sinds het eind van de negentiende eeuw begrijpen we behoorlijk veel van de aard en de eigenschappen van het licht, en ongeveer sinds diezelfde tijd zijn we gaan appreciëren dat de evolutie een fabelachtig kunststukje heeft geleverd. Door de samenhang van zowel fysische als biologische aspecten van visuele communicatie te bestuderen is een begin van een antwoord mogelijk op de vraag: wat, zie ik?

Dr.ir. Kees van Overveld is natuurkundige en informaticus. Hij is universitair hoofddocent aan de Faculteit Industrial Engineering and Innovation Sciences van de Technische Universiteit Eindhoven. Onlangs verscheen zijn boek Van Licht tot Zicht.

Interessante links
Website Kees van Overveld
Coutinho 'Van Licht tot Zicht'


Superlenzen en onzichtbaarheidsmantels - licht op nanoschaal
Albert Polman

Datum: Dinsdag 29 maart 2011

Sinds de jaren negentig is er in de optica en fotonica, de wetenschapsgebieden waarin licht wordt bestudeerd, aandacht voor zogenaamde ‘metamaterialen’. Metamaterialen zijn kunstmatige materialen met structurele eigenschappen die niet in de natuur voorkomen. Sommige van deze materialen hebben een negatieve brekingsindex voor licht (en andere golven). Hierdoor gedraagt licht dat op deze materialen valt zich op heel rare manieren; lichtgolven lopen bijvoorbeeld achteruit.  Deze eigenschappen van metamaterialen spreken tot de verbeelding. Superlenzen, met een spatiële resolutie kleiner dan de golflengte, en onzichtbaarheid liggen in het verschiet. Wordt de onzichtbaarheidsmantel van Harry Potter werkelijkheid?

Dr. Albert Polman is groepsleider bij het Center for Nanophotonics van het FOM Instituut AMOLF in Amsterdam. Hij is hoogleraar nanofotonica aan de Universiteit Utrecht en lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Interessante links
Wikipedia Albert Polman
Instituut Amolf Albert Polman
Kennislink "Het nut van de onzichtbaarheidsmantel"
NWO "Nano-magneetjes maken onzichtbaarheidsmantel mogelijk"
Wikipedia Superlens


De zon – een spektakel van licht
Robert Rutten

Datum:  Dinsdag 5 april 2011

Het licht dat de zon uitstraalt maakt niet alleen het leven op aarde mogelijk maar geeft ons ook een gedetailleerde kijk op het oppervlak van onze ster en in de atmosfeer erboven (de chromosfeer en corona). Wat zich daar afspeelt is niet mis: een grote rijkdom aan structuren
en dynamische verschijnselen inclusief immense uitbarstingen die allemaal te maken hebben met het nog deels raadselachtige zonnemagnetisme.  In gewoon licht toont dat zich in de vorm van zonnevlekken op het zonsoppervlak; in ultraviolet en röntgenlicht als slierten en bogen die tezamen de chromosfeer en corona vormen. Hoe wordt het zonlicht veroorzaakt, hoe ontsnapt het uit de zon, en hoe tonen de verschillende soorten licht en de spectraallijnen erin ons wat er op en rond de zon gaande is? Spectaculaire films van diverse zonneverschijnselen dienen als illustratiemateriaal.

Dr. Robert J. Rutten is emeritus hoogleraar zonnefysica in Utrecht en Oslo. Hij is expert in hoe het zonlicht uit de zon treedt en hoe de spectraallijnen er in dienen als meetinstrument.  De laatste jaren onderzocht hij vooral de structuur van en golven in de zonnechromosfeer.  Hij was en is nauw betrokken bij de zonwaarnemingen met de Dutch Open Telescope op La Palma.