Tweelingenonderzoek: van gen naar gedrag

Tweelingen zijn een goudmijn voor het onderzoek naar de invloed van genen en omgeving op menselijke eigenschappen en de kans op ziektes en psychische aandoeningen. Ze fascineren de mens en de wetenschap.
Ze hebben een sleutelrol in het onderzoek naar de invloed van erfelijkheid en de omgeving op menselijke eigenschappen en aandoeningen. Bij vrijwel alle menselijke kenmerken - variërend van gewicht, lengte, persoonlijkheid en IQ tot leefgewoonten, psychische stoornissen en ziekte - speelt erfelijke aanleg een rol. Eeneiige tweelingen hebben een identiek DNA-profiel en door hen te vergelijken met twee-eiige tweelingen en ‘gewone’ broers en zussen kunnen onderzoekers minutieus de invloed van genetische aanleg en de omgeving op opgroeiende kinderen ontrafelen.

Dertig jaar geleden startte Dorret Boomsma het Nederlands Tweelingen Register, waarin inmiddels de gegevens van bijna 100.000 twee- en meerlingen en hun familieleden zijn opgeslagen. Voor onderzoekers is deze databank een goudmijn Zo krijgen we antwoorden op de intrigerende vraag: in hoeverre komen we als onbeschreven blad ter wereld en in hoeverre zitten bepaalde eigenschappen in de familie?

Soms wordt de indruk gewekt dat genetische screening bij de geboorte al voorspelt wat ons later in het leven te wachten staat. Maar uit onderzoek met eeneiige tweelingen weten we dat een zelfde genotype niet hoeft te leiden tot een zelfde uitkomst qua gezondheid of gedrag. Er is dus, ook bij eeneiige tweelingen, geen sprake van genetisch determinisme. Het samenspel tussen ons genoom en onze omgeving is complex. Onze genen beïnvloeden ons gedrag, maar andersom kan ons gedrag ook van invloed zijn op ons genoom.

Dorret Boomsma is hoogleraar biologische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij is directeur van het Nederlands Tweelingen Register en geeft leiding aan een groep van vijftig onderzoekers. In 2001 kreeg zij de Spinozapremie van NWO voor haar baanbrekend onderzoek op het gebied van menselijke gedragsgenetica. In 2014 benoemde de KNAW haar tot Akademiehoogleraar.