De online kunstervaring

Musea zijn gesloten, concerten, theatervoorstellingen en festivals zijn afgelast. Enerzijds worden onze mogelijkheden om kunst te ervaren ingeperkt. Anderzijds hebben we meer tijd om ons te storten op het lezen van boeken en het kijken van films. Boekenclubs winnen in populariteit en kunstorganisaties bieden tal van online alternatieven om kunst te ervaren. Zo organiseert Clash Festival dit weekend een online ‘exhibition space’ en bij Grand Theatre en Forum Groningen kun je theatervoorstellingen en films online bekijken. Groninger Museum stimuleert thuisblijvers om zelf creatief aan de slag te gaan met opdrachten.

Maar wat missen we aan kunstervaring nu we niet meer naar een concert, theatervoorstelling of museum kunnen? Is het ‘live’ aspect van belang? We vroegen Barend van Heusden, hoogleraar Cultuur en Cognitie, wat de ‘intelligente lockdown’ betekent voor onze kunstervaring.

Volgens Van Heusden is iedere ervaring ‘live’. Hij ziet wel een duidelijk verschil tussen soorten live ervaringen als het om kunst gaat. “ Denk aan het verschil tussen het thuis luisteren naar muziek of terwijl je hardloopt, of muziek luisteren terwijl je wandelt in de natuur. Of aan het verschil in ervaring tussen in je eentje naar een film kijken op je laptop, of met vrienden of familie naar de TV kijken, of met je partner in een donkere bioscoopzaal zitten tussen anonieme anderen. De plaats waar je kunst ervaart doet er kennelijk toe.”

In hoeverre de kunstervaring afhankelijk is van die ‘live’ context, hangt af van de kunstvorm, zegt hij. Zo is de fysieke aanwezigheid bij de performing arts een belangrijk onderdeel van de ervaring en kan bij het kijken naar een schilderij de textuur van de verf een belangrijke rol spelen. “Het is dus niet zo dat we geen kunstervaring meer zouden kunnen hebben, maar hoe belangrijker de ruimtelijkheid en de aanwezigheid van anderen voor de ervaring zijn, hoe meer we die nu missen. We kunnen dus ook nu nog heel goed kunst ervaren - maar vooral die kunst die voor de ervaring minder afhankelijk is van de 'live' uitvoering.”
 
Is er ook iets wat wij kunnen leren van kunst tijdens deze crisis? “Kunst leert ons niets. Kunst helpt ons om greep te krijgen op onze ervaring, door die ervaring in een vorm te gieten. Zo kunnen we hem vasthouden en erop reflecteren - alleen of met anderen. Er is dus ook op dit moment, net als altijd, behoefte aan kunst die onze ervaringen verbeeldt. Welke kunst dat doet hangt af van wie je bent, hoe je het leven ervaart, welke bagage je meebrengt. Niet iedereen hoeft zich aangesproken te voelen door De pest van Camus of de Decamerone van Boccaccio.”

Zijn kunsttip voor de thuisblijver: “ga na wat de kunstenaars waar je van houdt je op dit moment te bieden hebben, en vraag (zoals je altijd al deed) mensen waarvan je de smaak kent en vertrouwt wat zij de moeite waard vinden. En blijf nieuwsgierig.”

Barend van Heusden is hoogleraar Cultuur en Cognitie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Bij de lezing Dick Swaab - Ons creatieve brein ging hij in gesprek met Swaab over zijn opvattingen over kunst en cultuur. Deze lezing kun je, samen met onze andere lezingen over kunst en creativiteit, terugkijken in onze Watchlist | Creative Minds.

Afbeelding: Wikimedia Commons