Misdadig fascinerend

De afgelopen maanden werkte stagiair-programmamaker Lyanne Levy bij Studium Generale Groningen aan een lezingenserie over interesse in misdaad: Fascinatie voor het kwaad. De serie van drie lezingen zou aanvankelijk in de maanden mei en juni plaatsvinden, maar deze is door de uitbraak van het coronavirus verplaatst naar het najaar. Daarover na de zomer meer, maar voor wie niet kan wachten: Lyanne blikt alvast met ons vooruit op haar programma. 

Marc Dutroux werd in 1996 in België opgepakt voor de ontvoering van zes meisjes. Twee van hen overleefden, vier werden dood teruggevonden. In 2004 werd Dutroux veroordeeld voor ontvoering en verkrachting van zes meisjes en de moord op vier van hen. Ik was tien jaar oud en las in de Kidsweek over de zaak. Het was de eerste misdaadzaak die mij fascineerde. Doodeng vond ik het. Ik was net zo oud als de meisjes die ontvoerd waren en bang dat het mij ook zou kunnen overkomen. Toch bleef ik de artikelen in de krant lezen. 

Later, toen ik tijdens mijn studie sociologie voor de masterrichting criminaliteit en veiligheid koos, leerde ik meer over de theorieën achter criminaliteit. Eén vraag bleef altijd onbeantwoord: waarom bleef ik die artikelen over de zaak Dutroux lezen, terwijl ik er doodsbenauwd van werd? Die vraag staat centraal in de lezingenserie Fascinatie voor het kwaad met als sprekers Ellen ter Gast, Dina Siegel-Rozenblit en Robby Roks.

Voor we kunnen begrijpen waarom misdaad ons zo fascineert, is het belangrijk om te weten wat misdaad is. Waar komt de georganiseerde misdaad vandaan? Hoe is dat ontstaan? Wat is de cultuur van de maffia waar we dankzij series als Narcos en Gomorrah alles over weten? Hoogleraar criminologie Dina Siegel van de Universiteit Utrecht geeft op 19 oktober een lezing over de cultuur van misdaad.

De artikelen die we lezen, de podcasts die we luisteren en de series die we bingen bepalen het beeld dat we hebben van criminaliteit. Kunnen deze beelden mensen ook beïnvloeden? Begin dit jaar vonden er incidenten plaats waarbij jongeren elkaar met messen staken. Bij een aantal van die steekpartijen werd de relatie gelegd met drillrappers die daar als dader of slachtoffer bij betrokken zouden zijn. Drillrappers, altijd met gezichtsbedekking op en soms ondersteund door vuur- en steekwapens, rappen in drillvideos over geweld. 

Dragen deze video’s bij aan de verheerlijking van geweld? Inspireren ze jongeren? En wat is de historische relatie tussen hiphop en straatcultuur? 27 oktober vertelt criminoloog Robby Roks van de Erasmus Universiteit ons meer over hoe geweld op de digitale straat vorm krijgt en hoe dit door jongeren wordt geïnterpreteerd. 

Niet alleen jongeren kijken naar video’s waarin geweld voorkomt. In de categorie misdaad op Netflix staan honderden films en series, van verfilmde waargebeurde verhalen tot series over massamoordenaars als Dexter, waarvan je alleen maar kunt hopen dat het verzonnen is. 

Waarom willen we alles weten van de meest gruwelijke zaken? En waarom vinden we daders zo interessant? Bioloog en filosoof Ellen ter Gast schreef het boek De dappere kijker en geeft op 4 november antwoord op deze vragen. 

Save the date
Maandag 19 oktober: Dina Siegel-Rozenblit
Dinsdag 27 oktober: Robby Roks
Woensdag 4 november: Ellen ter Gast

Kan je niet wachten?
Tijdens de research voor deze serie kwam ik artikelen, series en video’s tegen die ik interessant vond. Voor wie alvast meer wil weten over criminaliteit zijn hier de aanraders: 

- Dirty Money op Netflix (twee seizoenen): Zes losse documentaire afleveringen met portretten van fraudeurs, foute bedrijven en verkeerde vastgoedpraktijken. In iedere aflevering staat een bedrijf of persoon centraal en worden misstanden onthuld. 

- De Villamoord op NPO Start. De Arnhemse Villamoord is een van de grootste gerechtelijke dwalingen in de geschiedenis van Nederland. Geke van ’t Leven-de Goede werd in 1998 vermoord in haar villa in Arnhem. Negen mannen werden veroordeeld voor de moord, maar hebben zij het wel gedaan? In drie afleveringen komen de veroordeelden, nabestaanden van het slachtoffer en advocaten aan het woord en zijn ook beelden van de twijfelachtige verhoringen van de verdachten te zien.

- De Volkskrant onderzocht de wereld van de ondermijning, een vorm van georganiseerde misdaad waarin de onder- en bovenwereld vermengen, waardoor de integriteit van het openbaar bestuur bedreigd wordt en criminelen de baas zijn in buurten en woonwijken. 

- Voor de Universiteit van Nederland legt criminoloog Jan van Dijk uit waarom mensen geïnteresseerd zijn in daders en waarom mensen het slecht kunnen begrijpen als een slachtoffer zich sterk en onafhankelijk opstelt.

- Journalist Danny Ghosen sprak voor zijn programma Danny op straat met drillrappers, waaronder met een groep uit Groningen. In Trouw wordt de link tussen de drillrappers en de steekincidenten uitgelegd. Het Parool onderzocht de Amsterdamse drillscene. 

- Veel bekende seriemoordenaars komen uit de Verenigde Staten. Waarom zijn sommige van hen, zoals Ted Bundy zo bekend? The Atlantic onderzocht waarom sommige moordenaars bekend worden, terwijl anderen worden vergeten.