Arts meets Science

Wetenschap en kunst, het lijken twee gescheiden werelden met hun eigen spelregels en doelstellingen, maar regelmatig verkennen creatieve geesten de grenzen en halen hun inspiratie uit beide domeinen.

Ondanks de groeiende specialisatie in het wetenschappelijk onderzoek zijn er nog steeds boeiende cross over-projecten, waarin wetenschap, kunst en technologie samenkomen. Kunstenaars en wetenschappers kunnen elkaar beïnvloeden, aanvullen en vooral inspireren.
Toch liggen kunst en wetenschap volgens sommigen mijlenver uit elkaar. ‘Kunst zaait verwarring, de wetenschap stelt gerust’, zei de Franse kunstenaar George Braque ooit. Maar klopt dit wel? Kan wetenschappelijk onderzoek niet juist vaste waarden op losse schroeven zetten? En werken sommige kunstuitingen niet als een balsem voor de ziel?

Over de raakvlakken van kunst, wetenschap en technologie gaat deze lezingenreeks van Studium Generale, die is georganiseerd in het kader van het 395-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Groningen. Aanhakend op het RUG-lustrumthema ‘Arts meet Science’ tonen creatieve geesten hoe de werelden van kunst en wetenschap verweven zijn of kunnen worden. Strandbeesten werpen hun schaduw vooruit als nieuwe invulling van de evolutie, in woord en muziek verkennen de broers Honing de essentie van de jazz- en popmuziek, een onderzoeker/kunstenaar toont de eenzame weg die kunstenaars en onderzoekers moeten afleggen en een bioloog en een componist geven hun kleurrijke kijk op de vogeltrek. Vier originele ontmoetingen van kunst en wetenschap.



Het beest
Nieuwe vormen van leven
Theo Jansen

Datum: Dinsdag 31 maart 2009

Achttien jaar houdt kunstenaar Theo Jansen zich bezig met het maken van nieuwe vormen van leven. Het oermateriaal van zijn natuur is niet eiwit, zoals van de bestaande natuur, maar  elektriciteitsbuis (geel). Hij maakt daarvan geraamtes die  kunnen lopen. Dat zijn een soort beesten. Hun energie halen ze uit de wind; ze hoeven dus niet te eten. In de loop van de tijd heeft zich een evolutie voltrokken, die zichtbaar is in de opeenvolgende generaties. Uiteindelijk wil Jansen deze beesten uitzetten op de stranden, waar zij een eigen leven gaan leiden. Hoe zijn deze strandbeesten ontstaan, hoe kunnen ze de elementen trotseren en uiteindelijk een leven gaan leiden op het strand? Een spannende presentatie met, uiteraard, een loslopend strandbeest in de collegezaal.

Theo Jansen studeerde natuurkunde in Delft, werd kunstenaar en werkt vanaf 1990 aan het project Strandbeesten. Hij had diverse exposities, lezingen en demonstraties in binnen- en buitenland. Van 1986 tot 2008 was hij vaste columnist van het wetenschapskatern van de Volkskrant.


Swing and groove
How does it work?
Henkjan Honing, Yuri Honing Trio

Datum: Dinsdag 7 april 2009

‘Swing’, ‘groove’, ‘drive’, and ‘shuffle’ are just a few of the many terms that are used by musicians to describe the timing patterns that are common to jazz and pop music. Groove and swing are generally considered crucial aspects that contribute to the quality of a jazz performance as well as listener’s appreciation of it. Some of the mysteries of these subtle aspects of music, are revealed in this lecture and live performance, using methodologies from experimental psychology and computer science, commonly known as cognitive science. What do we know (and don’t know yet) about musical rhythm? A compelling story on the nuances of rhythm, tempo, and timing in jazz, illustrated with staggering examples performed by the acclaimed Yuri Honing Trio.

Henkjan Honing is an Associate Professor in Music Cognition and affiliated with the Department of Musicology, the Institute for Logic, Language and Computation (ILLC), and the Cognitive Science Center Amsterdam (CSCA) of the Universiteit van Amsterdam.

His brother saxophonist and composer Yuri Honing is one of the most successful Dutch jazz musicians. His international breakthrough is in 1996 with the release of Star Tracks, an album based on pop songs performed with his trio. Since then, he travels all over the world (more than 50 countries). The Yuri Honing Trio is: Yuri Honing (saxophone), Joost Lijbaard (drums) and Tony Overwater (double bass)

Kunst en Wetenschap
Een eenzame weg naar vernieuwing
Robbert Dijkgraaf

Datum: Donderdag 16 april 2009

Kunst en wetenschap hebben meer met elkaar gemeen dan vaak wordt gedacht. Zowel de kunstenaar als de onderzoeker leggen een eenzame weg af op zoek naar vernieuwing. Intuïtieve ideeën en halve vergissingen zijn vaak het vertrekpunt van hun zoektocht. Zij scheppen vanuit de onzekerheid. Naast deze creatieve component werken beiden vanuit een existentiële onzekerheid. Kunstenaars en wetenschappers hebben een relatief zwakke binding met de buitenwereld en bevinden zich in een parallelle wereld met zijn eigen regels en tradities. De 'gewone' wereld om hen heen werkt vaak juist verstorend.
Naast deze gezamenlijke vertrekpunten zijn er ook verschillen. Niet alleen in de uitkomst van hun werk maar ook in de beoordeling. Het bedenken van een baanbrekende theorie is - net als het maken van een schilderij - een creatief proces, maar bij wetenschap moet de theorie uiteindelijk wel worden getoetst. Stel dat het voorspelde deeltje niet wordt gevonden of de onderzoeker heeft een rekenfout gemaakt, dan is zijn briljante idee onjuist. In die zin is de afrekening in de wetenschap exact en in de kunst niet.

Robbert Dijkgraaf is een internationaal vermaard wiskundige en theoretisch natuurkundige. Hij is universiteitshoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Tijdens zijn studie natuurkunde volgde hij lessen aan de Rietveld Academie en nog steeds is hij actief als schilder en grafisch vormgever.


Tonen van vogeltrek
Theunis Piersma, Sytze Pruiksma

Datum: Dinsdag 21 april 2009

Muzikant Sytze Pruiksma en bioloog Theunis Piersma willen een verhaal vertellen. Sterker nog, ze willen hetzelfde verhaal vertellen. Hun verhaal gaat over vogeltrek. Een wonderbaarlijk fenomeen dat zich bij beiden al vroeg tussen de oren heeft genesteld. Pruiksma vertaalt die fascinatie naar muzikale composities en Piersma heeft de verwondering gehuisvest in onderzoek naar vogeltrek. Zo ontstaat een bijzondere kruisbestuiving.
Vogeltrek is het verhaal van dieren met schijnbaar onbegrensde mogelijkheden. De sky lijkt hun limit, tot het moment waarop menselijke expansie de vogels en hun wereldse reizen onmogelijk maken. In het zicht van het uitsterven van verschillende vormen van vogeltrek, transformeert de passie van Pruiksma en Piersma zich in een door ongerustheid gedreven betrokkenheid. In deze muzikale beeldvertelling proberen zij het lot van de trekvogels van het boerenland op scherp te zetten.

Theunis Piersma, hoogleraar dierecologie aan de RUG, en Sytze Pruiksma, slagwerker en componist, hebben een gezamenlijke passie voor kunst, natuur en vogels. Ze ontmoeten elkaar regelmatig op het snijvlak van onderzoek en muziek en versterken zo elkaars werk.