Wat is Natuur nog in dit land?
En dan: wat is natuur nog in dit land?
Een stukje bos ter grootte van een krant,
Een heuvel met wat villaatjes ertegen.
De dichter J.C. Bloem vroeg het zich zestig jaar geleden al af: natuur in Nederland, wat stelt dat in hemelsnaam nog voor? Overal is de invloed van mens en cultuur voelbaar, pure natuur of wildernis hebben we niet meer. Krampachtig proberen we te beschermen wat ons nog aan wilde planten, lapjes groen en dierenleven rest. We dekken ons in tegen het wassende water en schrikken ons rot wanneer een lynx over de Veluwe zwerft of een aap over het hek van zijn kooi springt. Natuur is mooi, maar we moeten er wel grip op houden.
Tegelijkertijd verlangt de moderne mens naar ongerepte natuur. Ecologen willen de natuur weer zijn gang laten gaan. We trekken de natuur in om inspiratie op te doen, onze zinnen te verzetten of ons te laten verrassen of ontroeren. We zoeven in auto’s en treinen langs natuurgebieden en volgen thuis via webcams de intimiteit van een roofvogelnest. De onvoorspelbare natuur fascineert en trekt ons aan.
Wat heeft de moderne mens met de natuur? In drie lezingen, een rondleiding en een debat gaan we op zoek naar antwoorden. Hoe komt ons natuurbeeld tot stand? Wat is er natuurlijk aan de dieren in en rond ons huis? En willen we een ongerept of juist een aangeharkt landschap?
Moderne natuurbeelden
Culturele herkomst en invloed
Matthijs Schouten
Datum: Dinsdag 13 november 2007
Het beeld dat de mens zich vormt van de natuur is sterk cultuurgebonden. De opvattingen over natuur en ook over de verhouding tussen mens en natuur zijn duidelijk verschillend in de oosterse en westerse cultuurgebieden. De islam spreekt over de vele tekenen die Allah in de natuur aanbracht en die de gelovige aanwijzingen geven op zijn levensweg. Het boeddhisme benadert de natuur vanuit een houding van respect voor alle levende wezens. En in het Westen zijn we de natuur vooral gaan zien in termen van nut en bruikbaarheid.
In de loop van de tijd kunnen natuurbeelden zich wijzigen. Zo zijn in de geschiedenis van de westerse cultuur diverse ideaalbeelden van natuur en landschap naar voren gekomen. Deze spelen nog altijd een rol in het moderne debat over natuurbeheer.
Matthijs Schouten studeerde biologie, Keltische taal- en letterkunde, vergelijkende godsdienstwetenschappen en oosterse filosofie. Hij is strategisch medewerker bij Staatsbosbeheer, bijzonder hoogleraar Ecologie van het Natuurherstel aan de Wageningen Universiteit en bijzonder hoogleraar Natuur- en Landschapsbescherming aan de universiteiten van Cork en Galway (Ierland).
Gluren via de webcam
Technische intimiteit met de natuur
Petran Kockelkoren
Datum: Dinsdag 20 november 2007
Mensen verlangen naar ongerepte natuur om zich te kunnen ‘herbronnen’. De natuurbeleving wordt meestal tegenover de drukte van de technologische cultuur geplaatst: tegenover treinen en auto’s en het leven volgens de klok. Toch wordt dit holistische natuurbeeld sterk bepaald door de grootstedelijke ervaring. Het beeld van de heilzame natuur is ons ingefluisterd door natuurdocumentaires uit de media. Wat we voor ongerepte natuur aanzien is meestal tot stand gebracht door vroegere cultuuringrepen. En juist door de media komen we vaak dichter bij de natuur dan zonder instrumentarium mogelijk is. De mens is nu eenmaal ‘van nature kunstmatig’. Aan de hand van beelden uit de kunst en van tecnische visualisaties zullen we onze natuurbeleving onderzoeken.
Petran Kockelkoren studeerde wijsbegeerte en culturele antropologie aan de RUG. Hij promoveerde op het thema ‘De natuur van de goede verstaander’ en is hoogleraar kunst en technologie aan de faculteit Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Twente.
Bij het luipaard op schoot
Hoe wild zijn onze dieren?
Paul Koene
Datum: Dinsdag 27 november 2007
Mensen en dieren zijn historisch aan elkaar gebonden. Dieren zijn gedomesticeerd. Mensen maken gebruik van dieren, dieren maken ook gebruik van mensen. Wereldwijd komt er steeds minder ruimte voor een dierenleven zonder mensen. Hoe passen wilde dieren zich nu aan aan de mens? Waar ligt de grens tussen wilde en gedomesticeerde dieren? Wat is er nog ‘wild’ aan het gedomesticeerde dier?
Aanpassen is voor bijna alle dieren relevant of het nu gedomesticeerde dieren, landbouwhuisdieren, productiedieren, sportdieren, gezelschapsdieren, dierentuindieren, reservaatdieren of wilde dieren zijn. Wanneer een dier zich niet kan aanpassen kunnen gedragsproblemen ontstaan. Soms kunnen mensen de dieren aanpassen aan de omgeving of de omgeving aan het dier. Maar hoe natuurlijk of onnatuurlijk is hun gedrag dan nog?
Paul Koene studeerde gedragsbiologie in Groningen (fruitvlieg, scholeksters en kraaien), promoveerde in de vergelijkende en fysiologische psychologie in Nijmegen (ratten) en doceert nu ethologie aan de Wageningen Universiteit (kippen, dierentuindieren en grote grazers in natuurgebieden).
Stadswandeling
Op zoek naar stadsnatuur
Onder leiding van Jan Doevendans
Datum: Dinsdag 13 / 20 en donderdag 22 november 2007
Bioloog/ecoloog Jan Doevendans toont tijdens een korte wandeling de verborgen natuur van de stad Groningen. Muurvegetaties op de kades, grassen, broed- en woonplaatsen van gierzwaluwen, vleermuizen en sluipwespen, de stad heeft de natuurliefhebber van alles te bieden. Ook op en rond Doevendans’ eigen huis krijgt de natuur vrij spel.
DwarsDiep debat
Stop de verrommeling
Hoe wordt Nederland weer mooi?
Ali Edelenbosch, Rik Herngreen, Hans van der Lans
Datum: Vrijdag 30 november 2007
Het Nederlandse landschap is verrommeld, daarover bestaat zo ongeveer nationale consensus. Zelfs projectontwikkelaars verzetten zich tegen het sluipende proces van verrommeling, dat gewoon doorgaat. Nederland moet weer mooi worden. Ook hiervoor is brede steun. Maar wat is mooi? Willen we een toeristisch parklandschap of trekt de pure natuur van het oerbos en de nieuwe wildernis?
Een debat over de alternatieven voor de verrommeling, met o.a. Ali Edelenbosch, oud-gedeputeerde natuur en milieu in Drenthe, publicist Rik Herngreen en ecoloog Hans van der Lans.
Meer informatie: www.dwarsdiep.nl
