Brandhaard het Midden-Oosten

Een van de indringendste en meest complexe onderwerpen op het internationale toneel is al ruim een halve eeuw het bloedige conflict tussen Israël en de Palestijnen. Sinds de stichting van de joodse staat Israël in 1948 is het hommeles in het Midden-Oosten.

Inmiddels lijkt de situatie - na vele oorlogen in de regio en door een dodelijke spiraal van haat, verzet en vergelding - uitzichtloos, ondanks diverse vredesakkoorden en pogingen tot verzoening. Wat zijn nu precies de historische achtergronden van dit explosieve drama? Gaat het hier om onverzoenlijke religies? Om wederzijdse historische claims, bloeddorstige machtspolitiek of apartheid? In drie lezingen en een vertoning van de documentaire Faces wil Studium Generale vooral de visies op de verschillende partijen over het voetlicht halen.

The Knowledge and Practice of Democracy in the Middle East
Dale F. Eickelman

Date: Tuesday 4 March 2008

One consequence of mass higher education, the greater ease of travel for work and education, and the increasing accessibility of the new media is that Middle Easterners - in the Arab states, Iran, and Turkey - understand democracy and argue over its meaning. “Democracy” is an essentially contested concept, capable of many different interpretations and practices. Making democracy work is significantly more complex than Seymour Lipset’s claim in the 1990s that the best measure of democracy was free elections. For some, a central argument is the compatibility of dimuqratiya (Arabic for democracy) and shura (consultation). For others, it is increased recognition of the pragmatics of struggling over who speaks for the “public.” The recent experiences of how “democracy” figures - or is absent from - the voiced public imagination in various countries of the Arab world, Iran, and Turkey show how the struggle over people’s political imaginations has shifted over the past few decades to encompass more people, even if the voices of many are sidelined or silenced.

Dale F. Eickelman, Ralph and Richard Lazarus Professor of Anthropology and Human Relations at Dartmouth College (USA), has conducted extensive research in the Middle East and North Africa since 1968. A former president of the Middle East Studies Association of North America, his books include Knowledge and Power in Morocco (1985), The Middle East and Central Asia: An Anthropological Approach (4th ed., 2002), and (co-authored with James Piscatori) Muslim Politics (2nd ed., 2004). He formerly served on the International Advisory Board of the Institute for the Study of Islam in the Modern World (Leiden), and currently is senior advisor to the American University of Kuwait.

Een conflict op de grens van oost en west
Wim Kortenoeven

Datum: Dinsdag 11 maart  2008

Een conflict op de grens van oost en west. Kibboetsniks, burgers en kolonisten in het Heilige Land
Het Palestijns-Israëlisch conflict kan niet worden losgezien van wat Samuel Huntington als een botsing tussen beschavingen getypeerd heeft en van wat anderen omschrijven als ‘een conflict tussen beschaving en barbarij’. De liberaal-democratische Joodse staat Israël is een voorpost van het verlichte Westen in een tribale islamitische regio die in toenemende mate met dat Westen in conflict geraakt. Tegelijkertijd heeft ook Israel in sociaal en ideologisch opzicht trekken van een tribale samenleving, een eigenschap die chronische interne instabiliteit veroorzaakt en bovendien een negatieve invloed heeft op de relaties met de buren. In het Huntington-scenario is de Joodse staat de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn.
Daarnaast gaat het Palestijns-Israëlisch conflict ten diepste niet over onroerend goed en grenzen maar over absolute en elkaar uitsluitende religieuze aanspraken en (apocalyptische) verwachtingen, alsook over in religieuze tradities wortelende identiteit. Men zou het conflict om die reden beter kunnen typeren als het Palestijns/Arabisch/islamitisch-Joods conflict. De rationele en bijgevolg seculiere percepties, analyses en aspiraties van het Westen zijn echter niet met dat concept te verzoenen.
Het post-moderne Westerse vooruitgangsdenken, hetgeen ook de mainstream van de Israelische politiek beheerst, eist en voorziet oplossingen van/voor alle (internationale) vraagstukken, met op de eerste plaats de moeder van alle vraagstukken: het Palestijns-Israëlisch conflict, hetgeen daardoor voortdurende prioriteit heeft van de internationale politiek. Het Westen, in de personificatie van de Europese grootmachten Groot-Brittannië en Frankrijk, heeft, als een Frankenstein, het moderne Midden-Oosten geschapen maar daarbij onvoldoende rekening gehouden met niet-Westerse culturele waarden, percepties en gevoeligheden. Abraham Maslow leeft, ook in het Israëlische politieke denken -- van de tijd dat de Joodse staat gesticht werd tot op de dag van vandaag.

In zijn lezing belicht Wim Kortenoeven de antropologische, culturele en psychologische factoren die tot nu toe de oplossing van het Palestijns-Israëlisch conflict in de weg hebben gestaan. Centraal daarin staat de wijze waarop binnen de verschillende sociale, religieuze en politieke strata in Israël in de afgelopen zestig jaar over de componenten van het conflict en over de Arabische buren werd gedacht.

Wim Kortenoeven (1955) is Midden-Oostenspecialist en sinds 2000 als researcher verbonden aan het Centrum voor Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Daarnaast schrijft hij achtergrondanalyses en reportages over het Midden-Oosten en de Joodse wereld. Van zijn hand verschenen recentelijk bij Uitgeverij Aspekt de boeken De kern van de zaak: feiten en achtergronden van het Arabisch-Israëlisch conflict (2005) en Hamas - portret en achtergronden (2007). Momenteel werkt Kortenoeven aan een biografie van de Palestijnse leider Mohammed Amin al-Hoesseini.

Faces
Regie: Gérard Maxim (aka Gmax) (2007)

Datum: Woensdag 12 maart 2008

De Israëlische Westoeverbarrière of `Israëlische muur´ is een in 2003 door Israël geplande en deels gebouwde constructie van wegen, hekken, prikkeldraad, muren, greppels, torens en poorten van circa 620 km, langs de groene lijn, in de Westelijke Jordaanoever en in een klein gedeelte door Israël. De barrière is onderwerp van discussie; de naam ervan ook. Israël en zijn medestanders reppen van afscheidings- of veiligheidshek. Palestijnen en andere tegenstanders van de barrière spreken van een "apartheidsmuur".

In maart 2007 startten de straatartiest JR en zijn vriend Marco de grootste illigale foto-expositie ooit. Enorme fotoportretten werden aan beide kanten van scheidingsmuur/veiligheidshek geplakt en ook in acht Palestijnse en Israëlische steden. JR nam foto’s waarop lachende Israëli’s en Palestijnen te zien zijn die hetzelfde beroep uitoefenen. Door de foto’s naast elkaar op te hangen werden de toeschouwers gedwongen sterotiepe denkbeelden over ‘de ander’ te heroverwegen.

De documentaire Faces vertelt het fascinerende verhaal achter dit Face2Face-project. De documentaire toont de fotoshoots en laat vervolgens zien hoe de foto’s werden opgehangen in hot spots als Bethlehem, Rammalah en Hebron en wat de emotionele reacties van omstanders waren.


De worsteling van de Arabische wereld met de staat Israël
Bertus Hendriks

Datum: Woensdag 19 maart 2008

“Een land zonder volk, voor een volk zonder land”. Met deze mythe begon destijds de stichting van de staat Israël en daarmee het conflict tussen Israël en haar Arabische buren. Sindsdien heeft de Arabische wereld geprobeerd Israël tegen te houden, te vernietigen, er zich bij neer te leggen en – geleidelijk aan – te accepteren, zij het niet van harte.

Bertus Hendriks was universitair docent aan de Universiteit van Amsterdam (Politieke Antropologie van de Arabische en Islamitische wereld) voor hij een late overstap maakte naar de journalistiek. Hij werd hoofd van de Arabische uitzendingen van de Wereldomroep en was en is ook regelmatig te gast bij Nos Journaal, NOVA en Radio 1  met analyses en commentaren over de ontwikkelingen in het Midden Oosten.