Leven in de sloppenwijken

Binnenkort woont voor het eerst in de geschiedenis meer dan de helft van de wereldbevolking in de stad. In Azië, Afrika en Latijns-Amerika ontstaan megasteden met als duistere kant: sloppenwijken, vervuiling en armoede. Dit is geen exclusief probleem van de moderne Derde Wereld. Rond 1900 woonden meer dan één miljoen Nederlanders in vergelijkbare slums. En  het oude Rome kende al multiculturele slums waar ziektes welig tierden.

Het oude Rome
Pracht, praal en ellende
Willem Jongman

Datum:  Woensdag 2 februari 2011

Aan het begin van onze jaartelling had de stad Rome al één miljoen inwoners. Zoiets was nog nooit eerder in de geschiedenis vertoond, en dat zou nog lang zo blijven. Rome was dan ook de hoofdstad van het grootste rijk ter wereld, met minstens 60 miljoen inwoners, en misschien wel 100 miljoen. Het was een imponerende stad met marmeren tempels, paleizen, gigantische openbare badhuizen en het Colosseum. De rijken woonden in steeds groter huizen, omringd door soms honderden slaven om hen te bedienen. Het was dan wel het welvarende centrum van de eerste bijna globale economie in de wereldgeschiedenis, maar helaas maakte dat het dichtbevolkte Rome ook tot de ziektehoofdstad van de wereld. Rijk en arm werden vrijwel gelijk getroffen, maar de armen stierven op straat, om met het huisvuil gedumpt te worden of door de honden te worden opgegeten. Zonder grote stromen nieuwe immigranten (vaak slaven) om de plaats van de gestorvenen in te nemen zou Rome binnen de kortste keren ontvolkt zijn geraakt. Romeinse cultuur was zo bij uitstek multiculturele cultuur.

Dr. Willem M. Jongman is hoofddocent Oude Geschiedenis. Zijn The Economy and Society of Pompeii werd bekroond met diverse Nederlandse en buitenlandse prijzen.

Interessante link
RUG Willem Jongman


Nederland
Koninkrijk vol sloppen
Auke van der Woud

Datum: maandag 14 februari 2011

Met de komst van de nieuwe infrastructuur voor massacommunicatie en massamobiliteit ontstond na 1850 een nieuwe, moderne wereld. Een van de kenmerken ervan was de urbanisatie in Europa, de ‘trek naar de stad’. Die was de voorbode van een volksverhuizing die nu op mondiale schaal plaatsvindt. Verstedelijking en modern leven zijn blijkbaar onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Vanaf 1870 kwam de stedengroei in Nederland in een stroomversnelling. In en rond de grote steden ontstond een drukke moderne wereld. De grote economische en sociale dynamiek had echter een duistere kant: er ontstonden overbevolkte schamele buurten, waar circa twee van de vijf miljoen Nederlanders woonden en werkten, en waar schoon water, deugdelijk voedsel, frisse lucht en modern sanitair zeldzaam waren. In alle grote steden hoopte het weeë vuil zich spectaculair op. De grandioze rijkdom van het huidige Nederland ontstond ruim honderd jaar geleden in een koninkrijk vol sloppen.

Auke van der Woud is hoogleraar architectuur- en stedenbouwgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn boek Koninkrijk vol sloppen. Achterbuurten en vuil in de negentiende eeuw verscheen in november 2010.

Interessante links
VPRO Auke van der Woud over 'Koninkrijk vol sloppen'
VPRO Auke van der Woud over 'Een nieuwe wereld'


Azië
Slums in megasteden
Jan Breman

Datum: Dinsdag 1 maart 2011

Voor de eerste keer in de geschiedenis van de mensheid woont binnenkort meer dan de helft van de wereldbevolking in de stad. De wereldwijde massieve uitstoot van arbeid uit het platteland heeft ertoe geleid dat momenteel 3.2 miljard mensen in grotere of kleinere steden zijn gehuisvest. Hun aantal zal in het midden van deze eeuw tot 10 miljard groeien. Deze gigantische verschuiving vindt vooral op het zuidelijk halfrond plaats. Aziatische steden zoals Jakarta, Shanghai, Dhaka, Bangkok, Karachi en Mumbai zullen elk 25 miljoen inwoners tellen. Voor de metropolen in Afrika en Latijns-Amerika geldt hetzelfde.
In de 19e en 20e eeuw speelde de trek uit de landbouw en de dorpen zich voornamelijk af op het noordelijk halfrond. Het was het begin van een maatschappij met een urbaan en industrieel karakter. De volksverhuizing van de 21ste eeuw in de zogenaamde ‘Derde Wereld’ is geen herhaling van dit Westerse proces van industrialisatie en urbanisatie. En dat is een van de redenen waarom de meeste mensen die het platteland thans verlaten een bestaan als sloppenbewoners tegemoet gaan. Mike Davis schreef hierover in zijn boek Planet of Slums (2006). Op basis van eigen onderzoek in Indonesië, India en China in de afgelopen jaren bespreekt Jan Breman de problematiek van de moderne sloppenwijken en hun bewoners.

Jan Breman is emeritus hoogleraar vergelijkende sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn laatste boek is Outcast Labour in Asia: Circulation and Informalization of the Workforce at the Bottom of the Economy (Oxford University Press, Delhi 2010). 

Interessante links
Jan Pronk Jan Pronk over Jan Breman
Oxford University Press 'Outcast Labour in Asia'
Amsterdam University Press Boeken Jan Breman