De rol van de intellectueel in het publieke debat

De Groningse Faculteit der Wijsbegeerte heeft in de loop der tijd verschillende filosofen in haar gelederen geteld die zich actief bemoeiden met het publieke en politieke debat in Nederland. Een van de meest prominente onder hen was wel Lolle Nauta, inmiddels emeritus hoogleraar van de vakgroep Praktische Filosofie. U kunt hem zien optreden als inleider bij het videoverslag van een spraakmakend debat dat in 1971 plaatsvond tussen Noam Chomsky en Michel Foucault over de verhouding tussen politiek en cultuur. De video zal voorafgaand aan het officiële lustrumprogramma worden vertoond.

Niets is zo praktisch als een goede theorie, is een motto waar veel Groningse filosofen zich in kunnen vinden. Toch is de publieke rol van de filosoof bepaald niet onomstreden. Terwijl Foucault en Chomsky in de jaren zeventig van de vorige eeuw gezag verwierven vanwege hun engagement met respectievelijk de homo- en de vredesbeweging, maakte de socioloog Van Doorn na de val van de Berlijnse muur korte metten met marxistische fellow travellers, en stelde Hans Achterhuis naar aanleiding van de oorlog in Kosovo dat een realistische benadering vaak minder desastreus uitwerkt dan de Grote Woorden en Goede Bedoelingen van utopische filosofen.

Frits Bolkestein lijkt zich bij dit sceptische geluid aan te sluiten: ‘Wijsgeren beleren de politiek maar al te graag, maar hun lessen – die doorgaans uitblinken in academische geleerdheid – komen meestal als het te laat is’. Heeft de filosoof inderdaad over actuele kwesties niets anders te debiteren dan wijsheden achteraf? Frits Bolkestein verklaart zich in zijn lezing nader middels een terugblik op de rol van intellectuelen tijdens het fin de siècle van de Donau-monarchie, de Russische intelligentsia in de jaren zestig van de 19e eeuw, en de sympathisanten van het 20e eeuwse communisme. Daarbij zal hij bijzondere aandacht besteden aan het werk van André Gide en Edward Said.

Programma
Senaatszaal:
15.00 uur Human nature: justice versus power (Nederlands ondertiteld). Video-opname uit 1971 van een debat tussen Noam Chomsky en Michel Foucault, olv Fons Elders, ingeleid door Lolle Nauta
15.40 uur pauze

Aula:
16.00 uur Opening en welkom door voorzitter, Baukje Prins (docent Faculteit der Wijsbegeerte)
16.05 uur Inleiding door Michel ter Hark, decaan Faculteit der Wijsbegeerte
16.15 uur De rol van intellectuelen in het publiek debat, lezing door Frits Bolkestein
16.35 uur  Reactie van Jan Willem Duyvendak
16.45 uur Reactie van René Boomkens
16.55-17.30 uur Discussie


De sprekers:
Frits Bolkestein studeerde onder meer wis- en natuurkunde, filosofie, economie en rechten aan de universiteiten van Amsterdam, Leiden en Londen. Van 1960 tot 1976 verbleef hij in verschillende landen als werknemer van Shell. Hij begon zijn politieke loopbaan in 1978 als parlementslid voor de VVD, was van 1990 tot 1998 leider van de VVD-fractie, en werd daarna Commissaris van de Europese Commissie. Sinds 2004 is Frits Bolkestein bijzonder hoogleraar ‘Intellectuele grondslagen van politieke ontwikkelingen’ aan de TU Delft en de Universiteit Leiden. Hij is de auteur van o.a. Het heft in handen (1995), Moslim in de polder (1997) en De grenzen van Europa (2004). Momenteel werkt Frits Bolkestein aan een boek over de invloed van intellectuelen op de politiek.

Jan Willem Duyvendak studeerde sociologie en filosofie in Groningen en Parijs. Hij promoveerde in 1992 aan de Amsterdamse School, en was achtereenvolgens bijzonder hoogleraar Samenlevingsopbouw aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en directeur van het Verwey-Jonker Instituut te Utrecht. Sinds 2003 is Jan Willem Duyvendak hoogleraar Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Van hem verschenen o.a. The power of politics: New social movements in France (1995), Waar blijft de politiek? (1997), Meeting point Nederland. Over samenlevingsopbouw, multiculturaliteit en sociale cohesie (met Lex Veldboer, 2001), en Kiezen voor de kudde. Lichte gemeenschappen en de nieuwe meerderheid (met Menno Hurenkamp, 2004). 

René Boomkens studeerde filosofie in Amsterdam, waar hij een van de oprichters en drijvende krachten was achter het filosofische tijdschrift Krisis. Voor zijn intrede in de academie was Boomkens werkzaam als programmamaker bij CREA en De Balie. Van 1998 tot 2000 bezette hij de eerste Nederlandse leerstoel popmuziek aan de Universiteit van Amsterdam, en sinds 1999 is hij hoogleraar Sociale en Cultuurfilosofie aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de RUG. Boomkens is redacteur van De Gids en van Krisis. Tijdschrift voor empirische filosofie. Hij publiceerde o.a. Kritische massa. Over massa, moderne ervaring en popcultuur (1994), De angstmachine. Over geweld in films, literatuur en popmuziek (1996), en Een drempelwereld. Moderne ervaring en stedelijke openbaarheid (1998). Binnenkort verschijnt van hem De nieuwe wanorde. Cultuur en identiteit in tijden van globalisering.

Faculteit der Wijsbegeerte RUG 1965 – 2005
De Groningse Faculteit der Wijsbegeerte begon in 1965 als ‘Centrale Interfaculteit’. Het idee was dat filosofie een soort centrum van intellectuele activiteit is binnen de universiteit als geheel en dus vele vertakkingen heeft met andere faculteiten. Hoewel we inmiddels officieel van naam zijn veranderd en een zelfstandige faculteit zijn geworden, is het idee van filosofie als een discipline die nauwe banden onderhoudt met de geesteswetenschappen, de natuur- en sociale wetenschappen steeds een uniek kenmerk van de Groningse filosofie gebleven. De faculteit is zich in dat opzicht zelfs steeds sterker gaan onderscheiden van andere faculteiten in Nederland. De meeste docenten en onderzoekers die bij ons werkzaam zijn, zijn tevens geschoold in een andere discipline dan de filosofie. Dit unieke karakter van de Groningse filosofie heeft de faculteit geen windeieren gelegd: in 2003 behaalde de faculteit bij landelijke beoordelingen de ‘dubbel’: we werden nummer één in zowel onderzoek (1999) als onderwijs (2003). Aan de top mee draaien is natuurlijk niet gemakkelijk voor een kleine faculteit, maar nog moeilijker is het om daarbij ook breed te blijven in onderwijs en onderzoek. Met haar profiel van drie typen afgestudeerden: de filosoof-docent (Wittgenstein), de filosoof-wetenschapper (Einstein) en de filosoof-politicus (Bolkestein), geeft de faculteit duidelijk haar brede visie op de filosofie weer. Dat de filosoof-politicus Frits Bolkestein bereid is gevonden ons jubileum op te luisteren met een prikkelend betoog beschouwen wij daarom niet alleen als een grote eer maar ook als blijk van waardering voor ons brede profiel.