Pestkoppen en slachtoffers

Hondderdduizenden Nederlandse kinderen zijn dagelijks het slachtoffer van pesten. Wereldwijd heeft 15 tot 25 procent van de kinderen, als dader of slachtoffer, met pesten te maken. De gevolgen kunnen ingrijpend zijn.

Slachtoffers hebben een verhoogd risico op een depressie of een negatief zelfbeeld. Maar ook de pestkoppen zelf kunnen er last van krijgen. Uit internationaal onderzoek blijkt dat zij een groter risico lopen op betrokkenheid bij misdaad of alcoholmisbruik.

Hoe ontstaat pesten en hoe kan dit negatieve gedrag effectief worden tegengegaan?
Pesten is een vorm van agressie waarbij één of meer personen proberen een ander  schade toe te brengen, door bijvoorbeeld schelden, schoppen of slaan. Maar er zijn ook subtielere vormen zoals iemand buitensluiten of uitlachen. Pesten gebeurt stelselmatig en vanuit een ongelijke machtsverhouding. Het gaat verder dan plagerijtjes onder vrienden of klasgenoten. Niet alleen kinderen pesten, ook op de werkvloer is het een serieus probleem.

Vrijwel alle onderzoek naar pesten is gebaseerd op analyses van alleen daders of slachtoffers. In Groningen loopt sinds enkele jaren het multidisciplinaire onderzoek TRAILS naar de lichamelijke en geestelijke gezondheid van 2900 kinderen in Noord-Nederland, met pesten als een van de thema’s. Het unieke van dit onderzoek is dat daders en slachtoffers samen in de analyses worden betrokken en er ook aandacht is voor jongeren die tegelijk dader én slachtoffer zijn.

Niet alleen mensen pesten. Ook in de dierenwereld komt deze vorm van agressie voor. Vooral adolescente dieren worden door pestgedrag buiten de groep gesloten en dus sociale outcasts. Ook hier is de vraag waarom pesten vooral in de adolescentieperiode voorkomt, waarom slechts sommige individuen het doen en waarom bepaalde dieren het slachtoffer worden.

Wat weten we inmiddels over pesten? Wie lopen een grote kans om dader of slachtoffer te worden? Hoe belangrijk is de opvoeding en wat is de invloed van genen en de sociale omgeving? En, een meer politieke vraag, waarom staan preventieprogramma’s op Nederlandse scholen niet hoger op de agenda?

Bart van de Laar spreekt over de oorzaken en bestrijding van pesten met socioloog René Veenstra, gespecialiseerd in anti-sociaal gedrag, pesten en sociale netwerken van jongeren, epidemioloog Andrea de Winter, als onderzoeker betrokken bij diverse TRAILS-projecten naar de sociaal-emotionele ontwikkeling van jongeren en adolescenten, en bioloog Jaap Koolhaas, hoogleraar gedragsfysiologie. Het publiek kan zoals gebruikelijk (lastige) vragen stellen en de proef van de maand blijft altijd weer een verrassing.

In het maandelijkse Kenniscafé Groningen vertellen lokale onderzoekers over hun drijfveren, resultaten en uitdagingen en gaan ze in gesprek met het publiek. De site Kennisdebat van de RUG biedt achtergrondinformatie en de mogelijkheid om mee te discussiëren over de thema’s.