Kapitalisme en het goede leven

Er was een tijd dat “Kapitalisme” een vies woord was. Kapitalisme stond voor uitbuiting. Van arbeiders, van de Derde Wereld of van de natuur. Kapitalisme was ook synoniem voor spilzieke zelfverrijking en het morsen van grondstoffen. Hoe anders is dat tegenwoordig. Er is bijna geen serieuze maatschappijkritiek meer die de ondernemingsgewijze productie of de markt wil afschaffen. Mensen die het beste met de wereld voor hebben, stellen slechts aanpassingen binnen het kapitalisme voor. Toch is het kapitalisme niet een vreselijk goed begrepen systeem. En wat er nu zo goed aan is, daarover valt beslist meer te zeggen dan dat het zo handig zorgt voor brood op de plank op het juiste moment tegen een scherpe prijs. Studium Generale wil eens terugkijken op de kapitalistische ideologie en op de vraag hoe precies het goede leven in een kapitalistische samenleving mogelijk is of zelfs is gegarandeerd.

Kapitalisme, natuurlijk! – maar waarom ook alweer?
Wim Dubbink

Datum: Dinsdag 15 januari 2008

De discussie over de waarde van het kapitalisme heeft zich, achteraf gezien, onvoorstelbaar lang gefixeerd op de concurrentie met het communisme. Nu de blik vlug breder wordt, moet het kapitalisme zijn waarde bewijzen tegenover een keur aan religieuze, culturele, morele en sociale bedenkingen. Maar een eenduidige visie op wat kapitalisme is ontbreekt.. Het is voor en tegen de overheid als hoeder van de markt, voor en tegen moraal op de markt, conservatief en progressief.  Er zijn diverse historische varianten van hedendaags kapitalisme die in het publieke debat nauwelijks uit elkaar gehouden worden maar die op cruciale punten van elkaar verschillen

Dr. Wim Dubbink studeerde geschiedenis en filosofie in Groningen, promoveerde aan de Faculteit Bedrijfskunde in Rotterdam en werkt nu aan de economische faculteit van de Universiteit van Tilburg.

Alle intellectuelen links?
René Gabriëls

Datum: Dinsdag 15 januari 2008

Vanaf 1848 tot diep in de 20e eeuw was de ‘marxistiese’ kritiek op het kapitalisme bij maatschappij-hervormers bon ton. De verschrikkingen van het Stalinisme en de val van de Muur maakten duidelijk dat het reëel bestaande socialisme geen alternatief bood voor het kapitalisme. Hoe komt het dat die anti-kapitalistische kritiek zolang aan hield? Waarom duurde het zolang voordat er weer ruimte kwam om ook de merites van dit economische systeem op waarde te schatten? Deze vragen stelt Frits Bolkestein zich ook vaak, maar hij komt helaas niet verder dan het uitdelen van zwartepieten. Voor wie echt wil weten hoe deze vork in de steel zit..

Dr. René Gabriëls studeerde sociologie en filosofie in Groningen, promoveerde op intellectuelen in Nederland en werkt momenteel aan de Faculteit Cultuurwetenschappenuniversiteit Maastricht.

De morele crisis van het kapitalisme
Kenneth Goodpaster 

Datum: Dinsdag 22 januari 2008

Het is niet moeilijk een lange lijst op te stellen van bedrijven die onlangs verwikkeld waren in een of andere bedrijfsschandaal: Albert Heijn, Barings Bank, Enron, World Com. Het verontrustende is dat al deze bedrijven voorafgaand aan het schandaal bekend stonden als nette bedrijven. Erger nog: na die schandalen is het imago van die bedrijven snel hersteld. We doen immers weer onbekommerd boodschappen bij Albert Heijn. Volgens Kenneth Goodpaster moet ons dat helemaal niet verbazen. Het kapitalisme verkeert in een morele crisis. Het bedrijfsleven leidt aan “teleopathie”: het is gefixeerd op slechts één doel, ten koste van alle andere doelen. Het rationaliseert morele problemen weg en ontkent (persoonlijke) verantwoordelijkheid. Bedrijfsschandalen zijn het gevolg.

Prof. Kenneth Goodpaster studeerde wiskunde en filosofie en is hoogleraar Bedrijfsethiek aan St.Thomas College in Minnesota, VS.
Co-referaat: Jeffery Smith zal met Goodpaster in debat gaan over de consequenties van zijn diagnose van het kapitalisme. Helpt maatschappelijk verantwoord ondernemen hiertegen? Of moeten we concluderen dat bedrijfsschandalen part and parcel van het kapitalisme zijn en dus niet af te schaffen?

Dr. Jeffery Smith is assistant professor ethiek aan de University of Redlands School of Business, Californië.
De voertaal van de avond is engels

The Corporation
Regie: Mark Achbar en Jennifer Abbott (2003) 
Inleiding: prof.dr. Luchien Karsten

Datum: Maandag 28 januari 2008

In The Corporation neemt de invloed van  ‘s werelds machtigste multinationals onder de loep. Met humor, stijl en intelligentie analyseren de filmmakers bedrijven als waren het psychiatrische patiënten. Daarbij stuiten ze op hulp aan de jodenvervolging, synthetische melk die kankerverwekkend blijkt en op de recente privatisering van het Boliviaanse regenwater. De documentaire zit vol met zeldzaam, soms huiveringwekkend archiefmateriaal. Aan het woord komen critici als Michael Moore, Noam Chomsky en Naomi Klein, maar ook prominente voorstanders van multinationals, zoals voormalig Shell-topman Mark Moody-Stuart.

Prof.dr. Luchien Karsten, faculteit Bedrijfskunde Rijksuniversiteit Groningen.
 

Tijd voor een Economische Contrarevolutie
Paul de Beer

Datum: Dinsdag 29 januari 2008

De afgelopen 25 jaar heeft zich in het Nederlandse economisch beleid een stille revolutie voltrokken. Ooit was de markt het probleem en de overheid de oplossing, nu beschouwen we de overheid als het probleem waarvoor de markt een oplossing moet bieden. Toen verhoogden we de belastingen omdat we meer publieke goederen en diensten wensten, nu moet de publieke sector krimpen omdat we de belastingen willen verlagen. Toen waren werkloosheid en armoede het gevolg van slecht functionerende markten en onrechtvaardige maatschappelijke structuren, nu is iemand er zelf verantwoordelijk voor als ie werkloos en/of arm is.
Het opmerkelijke van deze revolutie is dat hij door vrijwel alle politieke stromingen is aanvaard of beter: omhelsd. De revolutionairen van het eerste uur bevonden zich natuurlijk aan de rechterzijde van het politieke spectrum. Maar ook linkse partijen namen schoorvoetend steeds meer elementen van de neoliberale agenda over. Zie de flexibilisering van de arbeidsmarkt –populair bij GroenLinks –, de wens om de overheid af te slanken – en vogue bij de PvdA –, of het SP-standpunt dat de belastingen niet omhoog mogen. Hoogste tijd voor een economische contrarevolutie!

Prof.dr. Paul T. de Beer studeerde Econometrie in Rotterdam. Hij is bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen op de Henri Polak leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam en medeoprichter van Waterland, een progressieve denktank.
 

DwarsDiep debat
DE STAAT VAN  HET KAPITALISME

Datum: vrijdag 25 januari 2008

Dankzij globalisering, internationalisering en liberalisering  is het kapitalisme in Nederland niet meer wat het geweest is. Het ‘Rijnlandse model’ verliest terrein aan durfkapitalisten. Erg? Of maken we alleen een broodnodige opschudding van het alom geprezen én verguisde poldermodel mee? Is er nog kapitalistisch fatsoen? Helpt de Code Tabaksblat?

Meer informatie: www.dwarsdiep.nl