Misverstanden over Machiavelli

In hoeverre correspondeert de bedenkelijke reputatie die Machiavelli in de volksmond geniet met de feitelijke inhoud van zijn werken?

Precies vijfhonderd jaar geleden schreef de Florentijn Niccolò Machiavelli (1469-1527) een van de meest succesvolle en geruchtmakende politieke traktaten in de Europese traditie: Il Principe (De vorst, De heerser). Vooral dankzij dit traktaat heeft zijn naam een enorme, zij het vaak niet bepaald positieve bekendheid gekregen. Ook wie Il Principe en Machiavelli’s andere werken nooit heeft gelezen, meent vaak een zeker idee te hebben van zijn opvattingen, die doorgaans geassocieerd worden met bedrog, immoraliteit, cynisme, gebrek aan scrupules. En het naar hem genoemde machiavellisme vindt men nog steeds getypeerd als een politieke leer “die berust op de gedachte dat ook moreel afkeurenswaardige middelen, zoals moord, veroorloofd zijn om de macht van de regeerders te vergroten” (Van Dale, 2008). Maar in hoeverre zijn dergelijke sinistere typeringen juist? In hoeverre correspondeert de bedenkelijke reputatie die Machiavelli in de volksmond geniet met de feitelijke inhoud van zijn werken? Paul van Heck schetst een portret van een groot, maar vaak onbegrepen politiek denker.

Paul van Heck is hoofddocent Italiaanse letterkunde aan de Universiteit Leiden. Hij houdt zich met name bezig met de Italiaanse literatuur van de Middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd. Over Machiavelli publiceerde hij een reeks wetenschappelijke artikelen, en verder Nederlandse vertalingen (steeds met uitvoerige inleiding en commentaar) van diens belangrijkste werken: Discorsi. Gedachten over Staat en Politiek (1997); Il Principe en andere politieke geschriften (2006); Toneel en verhalend proza (2010).

 In de serie Topdocenten geven de beste docenten uit het hoger onderwijs een aansprekende gastles.

Interessante links
AmboAnthos.nl - Paul van Heck over het werk van Macchiavelli
Historiën.nl - Machiavelli. Il principe en biografie