Galileo Galilei

- ‘Galilei was een martelaar voor de wetenschap’; of niet soms?
- ‘Galilei was toch degene die ontdekte dat de Aarde niet in het middelpunt van het heelal staat?’ - ‘Galilei zei na zijn veroordeling “Eppur si muove” (‘En toch beweegt ze’)’; toch?
- ‘Galilei’s tegenstanders waren zo dom dat ze niet eens bereid waren om zelf door de telescoop te kijken die hij had uitgevonden’; nietwaar?
- ‘Galilei heeft de moderne dynamica ontdekt door twee kogels van verschillend gewicht langs de scheve toren van Pisa naar beneden te laten vallen’; dat is toch zo?

Historici zijn akelige mensen, altijd erop uit mensen te beroven van hun zekerheden. Geen van de bovenstaande uitspraken is namelijk juist; op elke vraag luidt het antwoord ‘nee’, soms zelfs dubbel ‘nee’. Maar gelukkig laten historici het daarbij niet. Wat ze voor de gebruikelijke legendevorming in de plaats stellen, biedt een veel levensechtere en interessantere kijk op hoe het in het verleden is toegegaan.

Galilei is niet de uitvinder van de dynamica - zijn radicaal nieuwe ideeën over de val, en over beweging in het algemeen, zijn pas bij hem opgekomen nadat hij elke beschouwing van krachten rigoureus had uitgebannen. In die nieuwe bewegingsleer ligt zijn allergrootste prestatie, en in de lezing komt aan bod wat die inhield en hoe Galilei erop is gekomen. De proef met de kogels vanaf de toren van Pisa is trouwens in werkelijkheid door Galilei’s tegenstanders uitgevoerd. Ook hoe dat zit, wordt toegelicht.

Ook ontzenuwt de lezing al die andere legenden, waarbij meteen duidelijk wordt hoeveel spannender de historische werkelijkheid is. Hoe zat het eigenlijk met het fameuze proces dat de Kerk Galilei aandeed en wat was daarvan de inzet? En wat waren Galilei’s telescopische ontdekkingen en wat is de betekenis ervan? En natuurlijk geeft de lezing een beknopt overzicht van Galilei’s leven en van zijn wisselvallige loopbaan, die hem in een halve eeuw bracht van mislukt student aan de universiteit van Pisa tot hofwiskundige van de Groothertog van Toscane en tot de centrale figuur in de grote wetenschappelijke omwenteling die in de 17e eeuw heeft plaatsgevonden.

Prof. dr. H.F. (Floris) Cohen studeerde geschiedenis in Leiden. Hij is hoogleraar Vergelijkende Geschiedenis van de Natuurwetenschap aan de Universiteit Utrecht. Hij publiceerde De herschepping van de wereld. Het ontstaan van de moderne natuurwetenschap verklaard. (Amsterdam, 2007) waarvan intussen 10.000 exemplaren zijn verkocht en waarmee hij de Eurekaprijs won voor het beste boek van 2007 waarin wetenschap aan een groot publiek wordt uitgelegd. Het is een verkorte, populaire versie van een Engelstalig boek dat hij voor zijn vakgenoten heeft geschreven en dat waarschijnlijk volgend jaar bij de University of Chicago Press uitkomt, met als voorlopige titel How Modern Science Came Into the World. A Comparative History.